Frp-velgerne synes Erna er kulere enn Siv, sier han, ja de sier sikkert Jens.
Alt er bedre enn Jens Stoltenberg, Norge har aldri hat en så vaklende og dårlig regjering som De Rødgrønne. Nå har endelig Europa, Danmarks utenriksminister raser og Brussel raser mot denne håpølse regjeringen med sin avgiftspolitikk. Det er søren ikke rart at norsk mat er dyr med denne regjeringens politikk som kun tenker på en ting avgifter hvor kan vi finne på nye avgifter, det er det eneste som står i hodene på denne regjeringen. Hadde de heller lett med lys og lykter for å finne ut hvor kan vi kutte i avgifter for å komme ned på prisnivået til Europa, da hadde vi hatt en oppegående regjering, men nei. Det hjelper ikke med penger på bok og kjøpe opp hele bykvartaler i London og Paris når Norge blør hjemme og ligger med brukket fot. Så det er ikke det spor rart at dette landet vår går dukken. Ned med avgifter og la lønnsnivået stå stilt, vekk med bompengene og da vi dette kopensere for lønsforhøyelse, slik kan staten gjøre for å hindre dyre matvarer og for høye utgifter for bedrifter og bønder og folk flest. Så nå må bare de borgerlige partiene stå på og få fjernet Jens og sosialistisk politikk for godt.
søndag 23. september 2012
mandag 17. september 2012
Engasjertbloggen: Kommune sammenslåing på Nord Jæren.
Engasjertbloggen: Kommune sammenslåing på Nord Jæren.: Jornalistene sier altid Stor Stavanger, nei det blir Stor Sandnes Her redaktør i Stavanger Aftenblad. Stavanger er en liten flopp i forhold...
Kommune sammenslåing på Nord Jæren.
Jornalistene sier altid Stor Stavanger, nei det blir Stor Sandnes Her
redaktør i Stavanger Aftenblad. Stavanger er en liten flopp i forhold
til Sandnes i areal. Sandnes har arealene og potensiale til utbygging og
det har ikke Stavanger, defor må det bli Stor Sandnes. Men oppe i dette
ligger mitt hjerte i Sandnes og hele tiden snakkes det om at Sandnes må
gå inn i Stavanger, nei atter en gang må jeg si det Stavanger må om det
skulle bli en sammenslåing her så må Stavanger gå inn under Sandnes
siden Sandnes kommune er størt i Areal. Men siden Gjesdal og Klepp er et
mye bedre sammenslåings alternativ, så er det et mye mere fornuftigere
valg ang sammenslåing. Stavanger klarte jo ta flyplass navnet fra Sola
så klarer de vel også ta hele kommunen også Randaberg med, så kan Jær
kommunene finne ut hva de vil selv. Når Siddisane ikke liker Hevda loktå
om våren så kan de bare holde seg unna Jær kommunene.
søndag 16. september 2012
Visjon Vestladet E39 Kristiansand Trondheim
Visjon Vestlandet 2030 Ja det er på tide, og som medlem i Kystpartiet så
mener jeg dette må fremskyndes når tanker og ideer har kommet så langt.
Få ut forslag til vedtak og så anbud og start bygginga på alle plasser
på strekningen Kristiansand til Trondheim og få jobben gjort og det
fort. 100 milliarder er bare småpenger å rekene hva samfunnet får igjen
og når veien står ferdig har staten fått igjen ca 70 til 75% av de
innvisterte penger i form av skatt på lønninger og drivstoffavgifter
pluss all verdens andre avgifter som må innbakes i annbudet. Ja dette er
det billigste et land kan innvisteres i i oppgangstider og i nedgangs
tide for mesteparten av de innvisterte pengene går tilbake til staten.
Vei invisteringer er ikke det samme som et firma innvisterer der går
avgifter til staten det vil si fra firma til stat og firmaene må slite
med inntekter for å betale alt det innvisterte, men det slipper staten
og på toppen krever de bompenger når en vei er ferdig. Her må det
nytenkning til og det fort for å ferdigstilles E39 så fort som mulig og
det før 2030, det går om regjeringen og veivesenet legger godviljen til
og tenker nytt som de er i ferd med å gjøre. 2020 bør veien stå ferdig,
det går om de vil. det burde ikke gå lenger om alle krefter settes inn.
Så her må alle som protesterer syves til side og bygg veien uten
undersjøiske tuneller som det ser ut for at vegvesenet har oppdaget er
et bedre alternativ.
fredag 7. september 2012
Klima løgnen
Klima løynes bilde er dette, det ble for over et til to år siden avslørt, ja jeg tror det var i Illustrert vitenskaps magasinet at dette bildet ble tatt en plass i indonesia hvor havboten synker og dermed ikke havet som stiger. Og noen få mil herfa hadde fastlandet steget med over en meter. Så disse skremsels bildene løyn og bedrag, politisk spill. Kom heller med fakta bilder. Jordskorpen er i stadig bevegelse og er bare som et tynt epleskall det under er flytende magma med store krefter som gjør at jordskorpen senker og hever seg, men det kommer aldri frem. Når tid skal vi snart starte å måle jordskorpens bevegelser og ikke bare si at havet siger når jordskorpen synker. Og FNs klimapanel som er politisk styrt må snart komme frem og fortelle hvordan var verden vært gjenom årtusener med istider som kommer og går. Noen ganger har istiden kommet på få år og det samme har skjedd at isen har forsvunnet på få år, men hva er få år i universets tidsepoke 50 til 100 jeg vet ikke mulig bare 20 år.
mandag 3. september 2012
Media oppslag om Ubåt i Sognefjorden.
Bilder har falt ut ved kopiering til disse sidene., desverre er jeg ingen datakyndig og har ikke klart å få hele siden inn som et foto.. Det var det som var meningen. her er i allefall mye historie om ubåten i Sognefjorden.
- Det var ingen ubåt i Sognefjorden - bt.no Side 1 av 2
Lukk iinduct
- Det var ingen ubåt i Sognefjorden
- Nei, det var nok ingen ubåt i Sognefjorden i 1972. Men den gangen var det blodig alvor og
nesten krigsliknende tilstander.
Publisert: 27.nov.200S 06:00
Oppdatert: 27.nov.200S 13:S6
Dette sier den tidligere generalinspektøren for Sjøforsvaret, kontreadmiral Bjarne Grimstvedt.
Som skipssjef på fregatten KNM «Trondheim» ledet han tidenes norske jakt på en mulig: fremmed
ubåt i Sognefjorden for nøyaktig 33 år siden.
å er han sammen med skipsoffiserene sine fra fregatten samlet til mimrehelg i Bergen, og i går
møttes de i messen på KNM «Narvik» på Haakonsvern. Det har vært en helg med latter og artige
minner om de dramatiske 16 dagene, som utspant seg i Sognefjorden med verdenspressen som
haleheng. Bare Bergens Tidende skrev 40 artikler og reportasjer om saken, viser et dypdykk i
avisens arkiv.
Mente de så periskop
Dramaet begynte da to menn fra Vangsnes mente de observerte et periskop som stakk opp til
havflaten. Det ble slått alarm. Sjøforsvaret sendte fire fregatter, to ubåter, 10 MTB-båter og tre
helikoptre for å finne inntrengeren, som alle trodde var en russisk ubåt på hemmelig oppdrag langt
inne i landets største fjord.
- Husk at dette var på den kaldeste tiden i den kalde krigen. Det var gjort mange observasjoner av
mulige fremmede ubåter langs kysten vår. Derfor ble det slått alarm. I 16 døgn sto ubåtjakten i
sentrum for store deler av verdens oppmerksomhet før aksjonen ble avblåst.
Laget kaos på land
I dag ler den nå pensjonerte offisersgjengen mye når de mimrer om den store ubåtjakten. Det er
alle de gode historiene de husker best. Som for eksempel da KNM «Trondheim» patruljerte et
farvann mellom Hermansverk, Firnreite og Sogndalsfjorden. På land ble fregatten fulgt av
endeløse køer av biler. Seilte man mot øst, kjørte bilene mot øst. Men da fregatten snudde, oppsto
det rent kaos da alle bilene forsøkte å snu samtidig på den smale veien for ikke å gå glipp av noe.
Eller da Grimstveit dra på land i Vangsnes for å snakke med noen som mente de hadde sett ubåten.
Han fikk skyss aven kar som hadde bil. Vel tilbake ville skipsoffiseren gjøre opp for seg.
- Nei, svarte sjåføren. Alt jeg nå har fått høre er betaling nok. For jeg er journalist i Bergens
Tidende.
- Men blodig alvor var det. Flere ganger ble det sluppet både synkeminer og terneraketter for å
tvinge den angivelige ubåten opp, og overalt langs fjorden kom det stadig inn nye meldinger fra
sogninger som påstod de hadde sett fienden.
Nesten angrep
- En kveld kom det en fremmed båt uten lys inn fjorden. Da var de norske mannskapene krigen
nær. Vi trodde jo at skipet kom for å befri den angivelige ubåten. Væpnet til tennene var vi klare
til angrep da vi plutselig oppdaget at det var et fransk militært skoleskip på et fredelig tokt vi ikke
hadde fått beskjed om, forteller den pensjonerte admiralen.
Stemningen blir imidlertid svært så munter når vi spør om det virkelig var en fremmed ubåt i
http://www.bt.no/nyheter/lokalt/--Det-var-ingen-ubaat-i-Sognefjorden-224298.html 19.01.2010
- Det var ingen ubåt i Sognefjorden - bt.no Side 2 av 2
Sognefj orden.
- Nei, svarer de ni forsvarsveteranene samstemt. Det ble jo lagt lokk på hele saken etterpå, og vi
fikk munnkurv. Men i dag er det ingen av oss som tror det var noen ubåt i Sognefjorden, svarer de
alle.
Abonner på vårt nvhetsbre\
Søk i skattelistene Topplister
Se topplisten for ditt'postnummer Postnr. _,--~-....:. -"C ••.:
Se topplisten for ditt Fødselsår Fødselsår
Søk etler ·navn [ Søk nå! I
Eks: Ola Nordmann
Lukk vinduet
-··~-I.·S~k,I .-
[ Søk I . -=,.- •... -!':".
/
http://www.bt.no/nyheter/lokalt/--Det-var-ingen-ubaat-i-Sognefjorden-224298.html 19.01.2010
- Flygarar såg ubåten i Sognefjorden - bt.no Side 1 av 1
Lukk \ induL'l
- Flygarar såg ubåten iSognefjorden
To flygarar såg fire norske marinefartøy eskortere ein ubåt ut Sognefjorden i november 1972.
Pilotane fekk munnkorg av Forsvaret.
Publisert: 05.des.2005 06:00
Oppdatert: 05.des.2005 07:33
Påstanden om at to flygarar i selskapet Fjordfly på Sandane såg ubåten som det norske Forsvaret
leita etter i 14 dagar i november 1972, blei sett fram av Arne Henden i gårsdagens utgåve av Sogn
Avis. Henden eigde selskapet Fjordfly på Sandane. Pilotane som hevdar dei såg ubåten, flaug eit
av hans fly som skulle til Bergen for å hente aviser.
- I 5000 fot oppdaga dei eit spesielt følgje i fjorden mellom Balestrand og Nessane. Fire
marinefartøy, to etter kvarandre på kvar side av fjorden, eskorterte ein lang sigarforma ubåt.
Følgjet var på veg ut fjorden. Ubåten låg midtfjords, like under overflata. Fjordflypilotane gjekk
lågare for å sjå betre, og var ikkje i tvil om kva det var. Dei såg ein ubåt. Punktum, fortel Henden
til Sogn Avis.
Mykje debatt
Debatten langs Sognefjorden har gått høgt etter at pensjonert kontreadmiral Bjarne Grimstvedt sa
·til Bergens Tidende sist søndag at det aldri var nokon framand ubåt i Sogn dei dramatiske
førjulsvekene for 33 år sidan. I 1972 var Grimstvedt skipssjef på fregatten KNM «Trondheim» og
ansvarleg for ubåtjakta.
Utsegnene frå kontreadmiralen rokkar ikkje ved oppfatninga heilt sentrale vitne har av det stikk
motsette. Mons Langeteig, som no er 87 år, er overtydd om at han såg periskopet på ein ubåt frå
stoveglaset heime på Vangsnes.
- Fortel aldri dette
Historia til dei to fjordflypilotane er det mest oppsiktsvekkjande som har kome fram i etterkant av
BT-oppslaget. Flygarane fortalde kva dei hadde sett til flyselskapseigar Arne Henden då dei kom
tilbake frå Bergen.
- Heime i Gloppen ringde den eine til Haakonsvern for å fortelje om det dei hadde sen. Dei fekk
streng beskjed av Forsvaret om aldri å fortelje dette. Karane tok munnkorga svært alvorleg. Dei
har aldri snakka offentleg om det dei såg den gongen, seier Henden.
Søk i skattelistene Topplister
Se topplisten for din postnummer Postnr
Se topplisten for din Fødselsår Fødselsår
Søk etter navn Søk nå!
Eks: Ola Nordmann
, Søk;
,Søk!
http.z/www .bt. noln yheteril okalti-- Flygarar-saag -ubaaten- i-Sognefj orden- 226206. html 19.01.2010
Ikkje frå Sovjet likevel? - NRK Sogn og Fjordane - NRK Nyhende Side l av 2
NRK Sogn og Fjordane 19.01.2010
lkk]e frå Sovjet likevel?
l \~ .-:r ,.- \
--_ •• ~ -1----.:.
Ubåtane det vart leita etter i Sognefjordt- 1 i 1972 kan ha vore amerikanske,
britiske eller franske.
BARD SlEM ELI EIKEN.ÆS VENGEN
Publisert 08.01.201007: 10.
LES OGSÅ; Krev sanninga om fiendtleg ubåt
Det seier nestkommanderande Jacob Børrese
den gongen.
på KNM Utstein, som var med på ubåt-jakta
Ikkje avklart
For historia om kva som skjedde i Sognefjore
enno ikkje avklart. Fleire har denne veka vor
om kva dei såg og opplevde i dagane for sna
- Sognefjorden var ideell for å skyte ut atom
Sovjetunionen, seier Børresen.
Dermed meiner han at ubåtane like godt kun e kome frå
ein av våre allierte.
'n i 1972 er
ute og fortalt -·_r·,.....
: 38 år sidan. ~-'~·I-~~:~~~~~~~
skettar mot
LES OGSÅ; Vurderte å avfyre rakettar frå Sogn
Fiendtlege ubåtar
Men hovudhypotesen til Forsvarets overkommando er, som
dei også skrev ned i 1972 og 73, at det var fientlege ubåtar
som var i Sognefjorden i 1972, og dei var der for å finne ut . :_'~O-""!'S:I.
om fjorden var eigna til å gøyme seg i og til å skyte ut
rakettar mot USA.
Dokumenta var tidlegare unnateke offentlegheita, men er no nedgraderte og dermed
http://www.nrk.no/nyheter/distrikt/nrk_sogn_ og_fjordane/ 1.6936853 19.01.~O[O
Ikkje frå Sovjet likevel? - NRK Sogn og Fjordane - NRK Nyhende
tilgjengelege for alle.
I dei same dokumenta går det fram at Sovjetunionen
hadde mistanke om at amerikanske ubåtar var
Sognefjorden. Dette for å utforske det same, nemleg om
allierte strykar kunne bruke fjorden som base for å skyte ut
rakettar.
Ikkje overraska
Forfattar og tidlegare redaktør Rune Timberlid, som skreiv
mykje om ubåtsaka i 1972, er ikkje overraska over at
Sovjetunionen undersøkte Sognefjorden for eventuell
utskyting av langdistanserakettar.
- Det har heile tida vore klart at dersom ein Warszawapaktubåt
gjekk inn i Sognefjorden, så var det ikkje snakk om
feilnavigering. Då måtte dei ha eit militært eller strategisk
førernål som var viktig for dei. Eg tykkjer det høyrest logisk
ut at dei var på jakt etter stad å skyte opp rakettar frå,
eller deponere militært utstyr under sjøen i den grad det er
mogleg, seier han.
- Umogleg å finne ut av
- Det er umogleg å stadfeste kva nasjonalitet dei framande
ubåtane hadde, men det er minst like truleg at dei var
amerikanske som at dei var sovjetiske, seier Børresen.
Johanna Vangsnes var ei av fleire som den 12. november
1972 såg den framande ubåten ved Vangsnes i
Sognefjorden.
Observasjonane førte til at vart starta ei 16 dagar lang jakt
med 15 marinefarty, fly og to britiske spesialhelikopter.
Vangnes fortel at ubåten gjekk nære land og at ho såg han
godt.
Skulle ikkje seinke ubåten
I og med at det var fredstid, var det aldri aktuelt å senke
den framande ubåten.
- Dette visste dei som førte fartyet, seier Børresen.
Opphavsrett NRK © 2010
Nettsjef: Sindre 0stgård
Ansvarlig redaktør: Hans-Tore Bjerkaas
Tips NRK
Kontakt NRK
Om NRK
Hjelp
http://'vvvw,·.nrk.no/nyheteridistrikt/nrk_sogn_ og_ fjordane/J.6936853
Side 2 av 2
;.~I'Ot ••••~" •• 11I __ ••• _
'uua - ,"0'" ..,..r~ .
' =:11\t.tlll"OR
'SLAPPIr-
n4~.".1"~ VG 27. november 1972
Foto: NRK
/.1(,""11:
H.ISEN
(J1'l:R
.-l'IA:F..'O,
OIJ.IIER
Johanna Vangsnes var ei av fleire som den
12. november 1972 såg den framande
ubåten ved Vangsnes i Sognefjorden.
Foto: B~rd Siem/NRK
-;
-" .- ~~:'~~~_ 4~'
19.01.2010
Ikkje frå Sovjet likevel? - NRK Sogn og Fjordane - NRK Nyhende
tilgjengelege for alle.
I dei same dokumenta går det fram at Sovjetunionen
hadde mistanke om at amerikanske ubåtar var
Sognefjorden. Dette for å utforske det same, nemleg om
allierte strykar kunne bruke fjorden som base for å skyte ut
rakettar.
Ikkje overraska
Forfattar og tidlegare redaktør Rune Timberlid, som skreiv
mykje om ubåtsaka i 1972, er ikkje overraska over at
Sovjetunionen undersøkte Sognefjorden for eventuell
utskyting av langdistanserakettar.
- Det har heile tida vore klart at dersom ein Warszawapaktubåt
gjekk inn i Sognefjorden, så var det ikkje snakk om
feilnavigering. Då måtte dei ha eit militært eller strategisk
førernål som var viktig for dei. Eg tykkjer det høyrest logisk
ut at dei var på jakt etter stad å skyte opp rakettar frå,
eller deponere militært utstyr under sjøen i den grad det er
mogleg, seier han.
- Umogleg å finne ut av
- Det er umogleg å stadfeste kva nasjonalitet dei framande
ubåtane hadde, men det er minst like truleg at dei var
amerikanske som at dei var sovjetiske, seier Børresen.
Johanna Vangsnes var ei av fleire som den 12. november
1972 såg den framande ubåten ved Vangsnes i
Sognefjorden.
Observasjonane førte til at vart starta ei 16 dagar lang jakt
med 15 marinefarty, fly og to britiske spesialhelikopter.
Vangnes fortel at ubåten gjekk nære land og at ho såg han
godt.
Skulle ikkje seinke ubåten
I og med at det var fredstid, var det aldri aktuelt å senke
den framande ubåten.
- Dette visste dei som førte fartyet, seier Børresen.
Opphavsrett NRK © 2010
Nettsjef: Sindre 0stgård
Ansvarlig redaktør: Hans-Tore Bjerkaas
Tips NRK
Kontakt NRK
Om NRK
Hjelp
http://'vvvw,·.nrk.no/nyheteridistrikt/nrk_sogn_ og_ fjordane/J.6936853
Side 2 av 2
;.~I'Ot ••••~" •• 11I __ ••• _
'uua - ,"0'" ..,..r~ .
' =:11\t.tlll"OR
'SLAPPIr-
n4~.".1"~ VG 27. november 1972
Foto: NRK
/.1(,""11:
H.ISEN
(J1'l:R
.-l'IA:F..'O,
OIJ.IIER
Johanna Vangsnes var ei av fleire som den
12. november 1972 såg den framande
ubåten ved Vangsnes i Sognefjorden.
Foto: B~rd Siem/NRK
-;
-" .- ~~:'~~~_ 4~'
19.01.2010
Krev sanninga om fiendtleg ubåt - NRK Sogn og Fjordane - NRK Nyhende Side 1 av 3
NRK Sogn og Fjordane 19.01.2010
Krev sanninga om fiendtleg ubåt
- Det var tydeleg at det var noko den skulle rekognosere. Du køyrer ikkje heilt opp under Vangsnes med periskopet oppe utan
at det er noko, seier Johanna Vangsnes om ubåten ho, og f1eire andre, såg i Sognefjorden i november 1972.
Foto: Bård Siem/NRK
- Tida er inne for å legge alle kort på bordet, seier Johanna Vangsnes om ubåten
ho og mange andre såg i Sognefjorden i november 1972.
BÅRD SlEM DDDLErF LeSET
Publisert 05.01.2010 08:30. Oppdatert 05.01.201010:28.
Det er søndag 12. november. Året er 1972 og det er «kald krig» mellom aust og vest.
Plutseleg ringer telefonen til Johanna Vangsnes på Vangsnes i Vik. Samtalen gjer at ho
spring til stoveglaset og ser ned mot Sognefjorden. Synet er ho ikkje i tvil om.
HØVR: - Han tølgde land innover
- At det var ein ubåt, er eg alldeles sikker på. Den var godt synleg. Du såg den følgje land
ei god stund, før alt plutseleg forsvann i djupet, fortel ho.
(SAKA HELD FRAM UNDER TV-INNSLAGET)
http://vvww.nrk.no/nyheterldistrikt/nrk_.sogn_ og_fjordane/ l .6931530 19.01.2010
Krev sanninga om fiendtleg ubåt - RK Sogn og Fjordane - NRK Nyhende Side 2 av 3
_'- :: ••• _ ~.-...: -, 'C _:: ~ • __~-.
.,.. - •..... _.-- """"'~--'" - . ~ •..-.- .. -
.~...~}- ~....:: -':'::-'- - -.,.-.. ~~" :~:~Z~~;v·_~~~._.~-.~.~,~,:"~.~ :0~.-
N-ove~b~-;:-i972 -~e-ri-d~heile verda -;~ga' sine mot ubåtjakta i Sognefjorden. SJÅ TV-SAK
FRÅ2005.
Fyrte rakettar .
Marinen vart varsla, og observasjonane utløyste ei 16 dagar lang jakt med 16 marinefarty,
fly og to britiske spesialhelikopter. Heile verdspressa strøymde til Sogn for å følgje den
oppsiktsvekkjande ubåtjakta .
LES OGSÅ: Ubåten i Sognefjorden
Det vart sleppt synkeminer og avfyrt rakettar for å tvinge 2iii' ~~:;"i-~~~~~~~
ubåten opp. Men ingenting skjedde. Sidan har ingen fått ~
svar på om det verkeleg var ein ubåt i den 205 kilometer
lange fjorden.
- Ingen kontakt
No avdøde Kontreadmiral Bjarne Grimstvedt var skipssjef Bilete fr~ uoåtjakta i 1972.
ombord på fregatten KNMTrondheim, som var aktivt med Foto: NRK
under leitinga. Han meinte det var lite tru leg at det
verkeleg var ein ubåt i fjorden.
- Eg kan seie med 100 prosent sikkerheit at vi ikkje fekk kontakt med nokon ubåt dei 16
døgna vi heldt på. Det går an å gøyme seg, men å gøyme seg 16 døgn i Sognefjorden utan
at nokon av dei 15 fartya fekk ein "sniff" av den, skal godt gjerast, sa han til NRK i 2005.
- Sik.k•.er Ubåt
Men i følgje avisa Firda stadfestar no nedgraderte
forsvarsdokument at det verkeleg var ein framand ubåt i ':!!::"":~::-•~-..n'-"-Ir-'-rø-r:n-_- ••-r-" Sognefjorden denne novemberdagen i 1972. Det blir mellom anna
,,," - l'u'I< N~r: vist til eit Orlon-fly som om morgonen 24. november hadde
1,1\ «)81-;'011 kontakt med ein ubåt heilt i utløpet av Sognefjorden. I SLAPP -Den var då klassifisert som sikker ubåt, heiter det i eit av breva
! (T-II .~..1.~1~~ som lokalavisa refererer til.
UNNA? '"--.-- --....•... --- ..... "-"--
Vart utledd
Vangsnes er glad for at dokument viser at det var kontakt med ein
1972 var året d~ heile framand ubåt.
verdspressa kom til Sogn. Her
frå eit VG-oppslag 27.
november. - Det er avdøde som såg den, og nærast vart litt utledd for at dei
hadde sett det. Mellom anna ein av dei gamle på Vangsnes sa
seinare i livet at "om det nokon gong låg så tett med ubåtar
mellom Vangsnes og Balestrand at eg kunne gått på dei, så ville eg aldri ha opna munnen
min", seier ho.
Foto: NRK
Forsvarsminister Grete Faremo vil ikkje kommentere saka.
http://www.nrk.no/nyheter/distrikt/nrk_sogn_og_fjordane/l.6931530 19,01.2010
Det var ein sovjeti k ubåt Johannes såg i Sognefjorden Side 1 av 1
Nyhende Sport Meiningar Bilete Val 09
:.5 !=es:I'JaI 25 ar srcan 50 ar sican Kullurl<.nnkkar Kvardag Gamle enere lnnannks Utanrrks
_______ Søk_
Tilbake til saken (htlp:/IWww.sognaVls.nonokale_nyhende/artide4783790.ece)
Fela Elnk The
Johannes Jordanger fotografert ved fjorden i desember 2005. No kjem stadfestinga på al det var ubåt i området, sovjetisk til og med.
Det var ein sovjetisk ubåt Johannes såg i Sognefjorden
No er det ikkje lenger nokon tvil, det var ein sovjetisk ubåt Johannes Jordanger og sonen såg ved Kvamsøy i Sognefjorden i 1972.
Pccksen :3' I:: 2009 . ja 04 OCCC3Ie'1 01 01 2010 - ~. 27
Det var ein sovjetisk ubåt som slapp unna i Sognefjorden. Det viser nedgraderte dokument. Desse
avslører også tabbe i jakta på sovjetiske ubåter i Sognefjorden for snart 40 år sidan.
Johannes Jordanger sa til Sogn Avis i desember 2005 at han var heilt sikker på at det var ein ubåt han
såg ved Kvamsøy. Også tidlegare forsvarsminister Kleppe har vedgått at det var sovjetiske ubåtar i
fjorden, men Forsvaret sine talsmenn har heile tida nekta.
I dag fortel avia Firda om nedgraderte dokument som viser at dei som såg ubåten hadde rett.
Dei nedgraderte dokumenta stadfestar at det var i alle fall ein framand ubåt i fjorden, skriv Firda.
Bjarne Grimstvedt leia jakta i 1972. Han hevda heile sitt livat det ikkje var nokon ubåt i Sognefjorden.
I nokre hektiske novemberdagar i 1972 leita norske og britiske militære styrker etter frammande ubåtar i
verdas djupeste fjord. Sonar og synkeminer blei brukt for å tvinga inntrengjarane opp til overflata.
Tabbe-jakt
Den 24. november klokken 03.10 skjedde noko som til no ikkej har vore kjent.
Firda skriver at den norske ubåten «KNM Sklinna» fekk kontakt med ein ubåt som var på veg ut fjorden mellom Gulen og Høyanger. To norske fregattar
lenger inne i fjorden fekk straks melding om kontakten, men av em eller annan grunn reagerte desse for seint. '
Klokka 09.00 hadde også eit Orion- fiy kontakt med ein ubåt ytst i fjorden, ifølgje de til no hemmelege dokumenta.
Først i 11-12-tida kom fregatten «KNM Narvik» til området, men fann ingen ubåt.
Ifølgje Firda er det framleis er fieire hemmelegstempla dokument fra den gangen framande ubåter blei jaga i Sognefjoden, noko altså Johannes Jordanger
var ein av fieire som såg med eigne auge.
Snart 40 ar seinare kjem endeleg det definitive provet på at dei som sa dei observerte ein ubåt hadde rett!
C')Pirignt de::!,1(CltIOll
http://www.sognavis.no/lokale _nyhende/artic le4783 790.ece?service=print 19.0\.2010
BERGENSTIDENDE LØRDAG20. FEBRUAR2010
Når historia skal skrivast
bak
nyhetene
per.marifjaeren@bt.no
Per Marifjæren er journalist i BT
I ARBEIDET MED Bergens Tidendes
artiklar om ubåt jakta i Sognefjorden i
1972, har vi snakka med fleire rnarineveteranar
om forholda under den
kalde krigen. Blant.anna har vi fått
hØyre om korleis Norge, ved hjelp av
eigne ubåtar, prøvde å finne ut kor
pålitelege ubåtobservasjonar frå det
sivile publikum eigentleg var.
Under tokt i Nord-Norge kunne norske
ubåtar vise seg litt på overflata
nær havneanlegg eller fiskebåtar ute
på feltet. Om bord på ubåten forvissa
dei seg om at tilfeldige vitne hadde
sett dei, og noterte deretter nØyaktig
tidspunkt og posisjon.
Deretter sende dei materialet til sine
'overordna på land, som samanlikna
ubåtloggen med mengda avog kvaliteten
på tips denne aktiviteten genererte
i ettertid.
Ert generelt trekk var at færre og
færre tipsarar melde seg jo lenger
nord og aust i Norge dei kom. Eit
anna var at kvaliteten på observasjonane
kunne variere stort.
I LØPET AV DEN KALDE KRIGEN reageite
SjØforsvaret på eit utal meldingar
som viste seg å vere alt frå kval
eller nise til flytande telefonstolpar
eller kasserte kjØkkenbenkar med armaturen
peikande rett opp.
Sett mot dette bakteppet reagerte
Forsvaret faktisk på ein kjapp måte
då dei om ettermiddagen 12. november
1972 tok imot tipset om ubåtperiskopet
utanfor Vangsnes i Sogn.
Ubåt jakta starta raskt, og dagen etter
var ein relativt stor flåtestyrke på
nbr:<: i rln'l dil In••.•ron trn"nf\ 'f·'..'n .
det massive militære nærværet
spreng ing av bomber og rakett~r i
fredelege Sogn skapte angst og uro
hjå svært mange.
Norge brukte sjØlv fire ubåtar av Kobben-
klassen under aksjonen. Dei var
fleire gong er å sjå i overflatestiIling
dei 16 daga ne jakta varte, og mange
vitne forveksla desse med ein framand
ubåt.
Men ei lita handfull vitneobservasjonar
står framleis igjen som svært
truverdige også i dag, nesten 40 år
seinare.
DEl SISTE ARA HAR mykje hemmelegstempla
materiale frå aksjonen blitt
nedgradert.
Gransking av kjeldene viser at det har
vore sprikande framstillingar i denne
saka, både frå regjei-ing og forsvarshaid.
Utsegner i ettertid og deler av
arkivmaterialet peikar i retning av
dekkoperasjonar og vilje til å glatte
over, eller eit Ønske om å pynte på ert
ettermæle.
Er det ut frå dette vi skal forstå det
uforståelege, nemleg at det enno ligg
hemmelegstempla materiale om
denne saka i norske arkiv. Og at deler
av det som er frigjeve ikkje er komplett.
Ingen kan lenger finne den komplette
operasjonsloggen frå KNM «Tordenskiold
», Vi spør oss også kviter
regjeringspartia frå den gongen -
Venstre, KrF og Senterpartiet - så
langt ikkje har svart oss på spørsmål
om å frigje referat frå dei hemmelege
møta med forsvarsleiinga i 1972. Vi
forstår heller ikkje kvitor den norske
etterretningstenesta i dag ikkje svarer
på spørsmål om å nedgradere ein
etterretningsrapport frå den gangen.
Vidare har forsvaret nekta å nedgradere
ei tryggleiksvurdering i saka.
Dette for å nem ne noko. +
NESTEN 40 AR ER r.fITT sirl;:m Ilhåt
ARKIVFOTO: BIRKHAUG OG OMDAL, BT et om ubåtjakta
Nokre veker før ubåtmeldingane
tok til å tikke inn frå fjordbygdene
i Sogn hadde det norske folket
sagt nei til EF.Vinnarane var
småpartia på nei-sida, KrF, Vog
.Sp. Dei danna ei regjering med
på eit uvanleg tynt parlamentarisk
grunnlag, og som måtte
manøvrere mellom dei to store,
Ap og Høgre.
Hemmelege rapporter
Bjørn Humberset var statssekretær
under Kleppe. Ubåten var
hans første store sak.
- Regjeringa blei utsett for
hardt press undervegs for å reagere
sterkt. Etterpå fekk vi kritikk
for å ha vore for veike. Mange
hadde sterke meiningar, mellom
dei at vi hadde vare for tafatte.
- Kvaslutning blei trekt i ettertid?
- Det var at det hadde vore ein
undervassbåt inne i fjorden, og at
han hadde sleppt ut, seier Humberset.
Same konklusjon kom også i
hemrnelege rapportar om ubåtjakta
som Forsvarets Overkommando
hadde klar sommaren
1973. Etter stortingsvalet hausten
1973 inntok Arbeidarpartiet
på ny regjeringskontora. Nordmøringen
Alv Jakob Fostervoll
blei forsvarsminister for andre
gong:
- Eg blei orientert om at det
mest sannsynleg ilckje var noko
ubåt. Problemet var at vi ikkje
hadde sikre spor.
Overraskande
Fostervolls erindringar stemmer
overeins med det leiande tenesternenn
i Forsvaret fekk vite.
Jakob Børresen var nestkomrnanderande
på ein av ubåtane som
tråla Sognefjorden på jakt etter
ein kollega frå ei framand makt.
Nokre veker etter at ubåt jakta
drog han til utlandet for vidare
utdanning. Då han seinare kom
tilbake som offiser i marinen,
var haldninga at Forsvaret aldri
hadde prov på at ubåtar frå land
i Warszawapa1cta hadde krenkja
norsk territorium.
- Eg har ikkje før no vore
kjend med konklusjonane i rapportane
frå 1973. Det overraska r
meg at overkommandoen den
gongen kunne konkludere med .
at det var ein sikker ubåt, seier
Børresen.
Ubåt jakta iSogne- .
fjord~n i1972
BTMAGASINET, SIDE 16-23
ber 197L. tok imot tipset Ol Il ubålpenskapet
utanforVangsnesi Sogn.
Ubåtjakta starta raskt,og dagen etter
var ein relativtstor flåtestyrke på
plass i den djupe og trange Sognefjorden.
Idag er det kanskjevanskelegfulltut
å forstå den oppheta stemninga som
rådde, atommaktene som stod mot
kvarandremed vesle Norgemidt i
skotlinasom marin tumleplass. Men
•• I •.J ••.••••• l 11.<1 , .•.•••.•••••.• , I.. " ••.•••••.• ~. I ',--.1 :J' '.
dere eitryggleiksvurderingisaka.
Dettefor å nemne noko.
NESTEN 40 AR ER GATT sidan ubåtjakta
iSognefjorden.Murensfallhar
hatt sitt 20-årsjubileum.
Spørsmålet no er om det kan tenkast
nokon aktverdiggrunn til å halde
opplysningartilbake i 2010.
Hadde aldri bevis
Bevisa Forsvaret trudde dei
hadde på at det var ein ubåt i
Sognefjorden, smuldra opp i
ettertid.
Nedgraderte dokument Bergens
Tidende har gjennomgått, syner
at ilckje ein einaste av kontaktane
i norsk territorialfarvatn var
ein sikker ubåt.
Under jakta har Forsvaret fleire
ganger sonarkontakt med det
dei trur er ein framand ubåt.
Miner og rakettar går av så vasspruten
står. På land ristar det i
hus langt unna. Men når sonarsignala
blir analyserte i ettertid,
er konklusjonen at det ilckje var
ubåt. Ein stad viser analysane at
det var ein fiskestim som gjorde
utslag på sonaren. Ein annan var
motorlydar frå ein båt i ein
annan fjordarm.
I ei oppsummering av «Operasjon
Duck» som aksjonen
blei kalla, kon1c1uderte Øverstkommanderande
i Sør-Norge
24. januar 1973 med at «ingen
av de ia1c1ctagelser og tekniske
observasjonar som ble gjort var
aven slik natur at man kan fastslå
at en fremmed undervannsbåt
var til stede i det aktuelle
tidsrom».
Berre ein sonarkontakt står
uavklara. Natt til 24. november
rar den norske ubåten KNM
«Sklinna» inn signal frå det dei
trur er ein batteridriven motor .
Men denne kontakten kan ikkje
etterprøvast. På grunn av det som
mest sannsynleg er ein tabbe,
eksisterer det nemleg ikkje lydband
opptak av hendinga. Dermed
blir kontakten ståande att
som ein mogleg ubåt, «possub»
på fagspråket. Alle dei andre blir
kategorisert son «nonsub».
Også andre mistenkjelege hendingar
blir undersøkte. Ei tid trur
Forsvaret at radiosambandet blir
medvite forstyrra, men også dette
viser seg ugrunna.
Ii(
+
/
UBAT. ELLER?: Forsvoret rapporterte i lepet av kort tid både at det hadde vore fram and ubåt i Sognefjorden, og at det ikkje hadde vore ein framand ubåt i fjorden. Den storstilte jakta pågjekk i 16 dagar. traneuli
Forsvarsministeren fekk
vite at det hadde vore
ein framand ubåt inne i
Sognefjorden i 1972.
Berre månader seinare
kom ei ny regjering som
fekk stikk motsetl informasjon.
TERJE ULVEDAL
PER MARIFJÆREN
terje.ulvedal@bt.no
Medmånaders mellomrom skifta
Forsvaret meining og gav to statsrådar
høgst ulik informasjon om
den dramatiske ubåtjakta i Sognefjorden.
~9]1an Kleppe ( var forsvarsminister
då den militære aksjonen
gjekk føre seg i november
1972. I ettertid orienterte dåverande
Forsvarets Overkommando
statsråden om at det heilt
sikkert hadde vore ein ubåt, og
at fartøyet ikkje kom frå eit vennlegsinna
NATO-land.
- At det var ein framand ubåt
inne iSognefjorden clessenovemberdagane
i 1972, meinte vi med
så stor sannsynlegheit som det
gjekk an, fortel Kleppe i dag.
Trudde den var frå Sovjet
Men då AlvJakob Fostervoll (Ap)
tok over i Forsvarsdepartementet
nokre månader seinare, fekk han
heilt andre opplysningar:
- Eg blei orientert om at det
mest sanns leL ~e hadde
~fakta
ulJåtjakt
• Fleire vitneobservasjonar ved
Vangsnes i Sogn 12. novernber
1972 utløyste den største
norske marineoperasjonen i
fredstid.
• Forsvaret jakta på ein ukjend
ubåt ved hjelp av sonar frå fly,
helikopter og eigne ubåtar, og
det vart brukt djupvassbomber
og avfyrt ternerakettar.
• Etter 16 dagar med intens sø·
king konkluderte forsvaret med
at den ukjende hadde kome
seg ut i internasjonalt farvatn.
• I dag, snart 40 år seinare, herskar
det framleis tvil rundt kva
som eigentleg skjedde, og om
det faktisk var ein framand undervassbåt
i Sognefjorden.
•
IKKJE UBAT: Alv Jakob Fostervoll tok
over som forsvarsminister hausten 1973.
Han fekk vite ot det ikkje hadde vore ein
framand ubåt. ARKIVFOTO: BT
vore ein ubåt. Vi hadde ikkje
. sikre spor, seier Fostervoll.
I arbeidet med saka i dagens
laurdagsmagasin har Bergens
Tidende snakka med fleire av
aktørane frå den gongen. Kjeldene
fortel den same historia.
I etterkant var forsvarsleiinga
overtydde om det hadde vore
SIKKER UBAT: Johan Kleppe var Iotsvotsminister
frå hausten 7972 til hausten
7973.Han fekk vite at det hadde vore ein
framand ubåt i fjorden. ARKIVFOTO:NTB
ein framand ubåt der. Og at det
heilt sikkert var eit fartøy frå
Warszawapakta. r-
- Problemet var at vi ikkje var
sikre på nasjonaliteten, vi hadde
ikkje noko prov. Derfor var det
vanskeleg å reagere mot noko
land. Men vi rekna jo med at den
var sovjetisk, seier Kleppe.
r :.., A.;•
,
4 O
/
'I,!
~,
~~
,;
v}~-
, • :y.~ C
'I .-
..':~ +
----_.BERGENSTIDENDE LØRDAG 8. MAI 2010 I 10 I nyheter
NOVEMBER 1972: Eit orionfly frå Forsvaret flyg lågt over fiarden ved Balestrand. I ettertid har leitinga etter den framonde ubåten blitt karakterisert som ein umogleg operasjon,
det ville ikkje vare råd å finne ein ubåt inne i Sognefjorden. ARKIVFOTO: SVERRE MO, BERGENS TIDENDE
Lot ubåt få fritt
leide ut fjorden
+ Vangsnes ein mystisk gjenstand
bevege seg inn fjorden. Dei meiner
der kan VNP pPI'j~k0PPt' P:1
strategiar for å kame seg ut av
knipa. Måletmed begge er å tå til
«PTl Iøsn inv :1" rJnt rm'''liSTO'('11(]P
Forsva rsdepa rtementet
ville ha ubåten ut av Soq-
Ifakta
ub61jak,.t.a~."i .~.. '"
Sentrale
referat
manglar
Dokument og referat frå
reqierinqsrnete om ubåten
i Sogn finst ikkje i
Riksarkivet. Mellom dei
er referatet frå møtet då
aksjonen blei stappa.
Bergens Tidende har bedt
om innsyn i alle notat og
referat frå møte i Korvaldregjeringa
eller utval i
regjeringa som drøfta den
spente situasjonen då ein
framand ubåt truleg var
langt inne i norsk farvatn
førjulsvinteren 1972. Sjølv
om det beviseleg var ei
rekkje møte, har Riksarkivet
berre funne eit notat og
to referat frå møte i regjeringa.
Finn ikkje referat
I det eine referatet - frå
ein regjeringskonferanse -
går det fram at det ved tre
tilfelle hadde vare møte
mellom statsministeren,
utanriksministeren, forsvarsministeren,
forsvarssjefen
og andre militære
leiarar. Riksarkivet har
ikkje funne referat frå nokre
av desse møta.
Det mest oppsiktsvekkjande
er likevel at det ikkje
ser ut til å eksistere referat
frå eit hemmeleg møte
om kvelden 26. november.
Mellom dei som har omta-
J
llj
II
+ + Forsvarsdepa rtementet
ville ha ubåten ut av Sognefjorden
«uten
komplikasjoner». Regjeringa
drøfta korleis ubåten
kunne få fritt leide,
utan at dei ville bli skulda
for «unnfallenhet».
TERJE ULVEDAL
terje.ulvedal@bt.no
Dette går fram av regjeringsnotat
frå dei spente novemberdagane i
1972, då det som mest truleg var
ein framand ubåt frå austblokka
krenkte norsk territorium langt
inne i Sognefjorden. Dokumenta
viser at leiinga i Forsvarsdepartementet
var innstilt på ei løysing
der ubåten skulle få gå uhindra
ut verdas lengste fjord.
Drøftingane i regjeringa skjedde
23. november. Dagen etter
gjekk ubåten ut Sognefjorden.
Leita i 14 daga r
12. november 1972 ser folk på
• fakta
ub6tjakta i
Sognefjorden
• 12. november 1972 ser
folk på Vangsnes eit
fartøy dei trur er ein
ubåt gå inn Sognefjorden.
I daga ne som
følgjer kjem liknande
observasjonar frå andre
stader i fjorden.
• Ubåtjakta i Sognefjorden
er den største
marineoperasjonen i
fredstid her i landet.
Jakta pågjekk i nesten
14 dagar, og involverte
nærare 30 båtar,
.1helikopter og fly. ettertid konkluderte
.forsvarsleiinqa med
at det hadde vore ein
framand ubåt i fjorden.
Men av dokument som
er blitt frigitt dei siste åra
går det fram at det ikkje
finst tekniske bevis.
Vangsnes ein mystisk gjenstand.
bevege seg inn fjorden. Dei meiner
det kan vere periskopet på
ein ubåt, og varslar lensmannen
iVik Dermed går startskottet for
det som skal bli den største ubåtjakta
i norsk farvatn.
Under leiing av KNM«Tordenskjold
» tek nærare 30 militære
fly og fartøy del i ein ornfattande
leiteaksjon. Fleire gonger blir
det skote med skarpt, både granatar,
søkkjeminer og rakettar
blir avfyrte. Men 26. november
blir aksjonen avslutta. Konklusjonen
er at ubåten gjekk ut to
dagar tidlegare.
«Forvillet seg inn»
Etter å ha innhenta samtykke
frå alle dei noverande leiarane
for dei tre borgarlege partia som
danna koalisjonsregjering i 1972
- KrF,Sp og Venstre - har ETfått
innsyn i regjeringsnotat og referat
frå regjeringskonferansar om
ubåt jakta. l dokumenta kjem det
fram ny informasjon om korleis
den borgarlege mindretalsregjeringa
handtere dramatikken i
vestlandsfjorden.
I
I eit notat til regjeringskonferanse
23. november slår forsvarsminister
Johan Kleppe (V)fast at
det ikkje er snakk om eit fartøy
frå eit NATO-land som har gått
inn i fjorden. Ifølgje referatet frå
konferansen tek forsvarsminister I Kleppe til orde for to alternative •C
"
r - YM'b '., ",' ••• W h '>' 'ra, då ,
strategiar for å kome seg ut av
knipa. Målet med begge er å få til
«en løsning av det foreliggende
problem utan komplikasjoner» .
PlanAog B
Det eine alternativet er å gje ope
til kjenne at «dersom en stat har
mistanke om at en av deres ubåter
har forvillet seg inn i Sognefjorden,
er vi villige til å assistere
med å få den ut».
Plan Ber å kontakte visse statar
og gje uttrykk for at ubåten
skal få fritt leide.
«Sistnevnte alternativ vil imidlertid
av våre allierte kunne bli
tolket som unnfallenhet. Forsvarsministeren
heller derfor i
retning av det førstnevnte alternativet
», heiter det i møtereferatet.
Det blir ikkje trekt noko
konklusjon. Derimot går det
fram at statsminister Lars Korvald
(KrF),utanriksminister Dagfinn
Vårvik (Sp) og forsvarsminister
Kleppe skal snakke saman
seinare same dag. Om, og eventuelt
kva strategi dei la, går difor .
ikkje fram.
Dagen etter at dei mest sentrale
regjeringsmedlemene drøfta
kva linje dei skulle leggje seg
på, gjekk ubåten ut fjorden.
Ifølgje dokument som er blitt
nedgraderte dei siste åra konkluderte
forsvarsleiinga med at
ubåten gjekk ut om kvelden 24.
november,
ser ut til å eksistere referat
frå eit hemmeleg møte j"
om kvelden 26. november.
Mellom dei som har omta- "
la dette møtet er tidlegare
utanriksminister Johan
Jørgen Holst. Han var frå
1969 til 1976 forskingssjef
ved Norsk utanrikspolitisk
institutt.
Avblåste leiteaksjon
I ein større artikkel om
ubåtepisoden som i 1974
blei publisert på SAGE,eit
av verdas store akademiske
forlag, fortel Holst at
statsministeren, utanriksministeren,
forsvarsministeren
og forsvarssjefen
var til stades. Etter råd frå
forsvarssjefen, general Herman
Fredrik Zeiner-Cundersen,
avgjorde regjerin- t
ga å avblåse leiteaksjonen.
Forsvarsleiinga var på dette .,
tidspunkt overtydd om at
ubåten hadde gått ut fjor- l.
den to dagar tidlegare, om
kvelden 24. november.
Fleire kjelder opplyser til
Bergens Tidende at det slett
ikkje var uvanleg at det blei
halde uformelle møte mellom
medlemer av regjeringa
utan at det blei skrive
referat.
I,
6 NYHENDE FIRDA TORSDAG 31. DESEMBER 2009 •In
SOGN/HAAKONSVERN:
Kontreadmiral Bjarne
Grimstvedt nekta heile
livet for at det var minst
ein sovjetisk ubåt han
jakta på i Sognefjorden i
1972. I nyleg nedgraderte
dokument kjem sanninga
fram.
GEIR BJARTE HJETlAND tekst
Tidlegare hemmelegstempla, no
nedgraderte, dokument frå Forsvaret
og regjeringskontora,
stadfester det dei fleste trudde,
at det faktisk var ein sovjetisk
ubåt ein leita etter i fjorten hektiske
novemberdagar for meir
enn 37 år sidan. Dokumenta
avslører også at marinen sleppte
ubåten frå seg etter ein taktisk
bommert.
I dei mange og omfattande
dokumenta som vart skrivne om
hendingane i fjorden, vert det
hevda at det var ein ubåt frå Austersjøflåten
som drog nordover
på tokt til verdas lengste fjord.
Den såkalla «Sognefjordenaffæren
» er framleis den største
norske marineoperasjonen i
fredsti.d og involverte i.kkje mindre
enn fire fregattar, to norske
ubåtar, ti MTB-ar og tre helikop-
'4
omme atu ått
nekta han
for at det
nokon
gong var
ein ubåt
han var
med og
jakta på, i
alle fall
offentleg.
Nei,
det var
nok ingen
ubåt i Sognefjorden
i 1972.
Men den
gongen
var "det
blodig alvor og nesten krigsliknande
tilstandar, sa Grimstvedt
til Bergens Tidende så seint som
i 2005.
Om det var teieplikta, eller
andre årsaker som som gjorde at
han aldri stadfesta ubåten, får
ein aldri vite. Men rapportane og
møtereferata som no er nedgraderte,
etterlet seg ingen tvil om
at det var minst ein framand
ubåt som leika katt og mus med
det norske forsvaret i 16 novemberdagar
midt under Den kalde
krigen.
VART ADMIRAL: Bjarne
Grimstvedt leidde operasjonen
i Sognefjorden.
Han vart seinare generalinspektør
for Sjøforsvaret
og kontreadmiral.
Han døydde i 1978.
Foto: BA
Kritikk mot taktikk
Ei hending som aldri tidlegare
har blitt gjort kjend, er det som
skjedde grytidleg om morgenen
Il Nedgraderte dokument avslører kva sor
+
~n
1 eigentleg skjedde ytst i Sognefjorden
. ...... "..,......:.:: ..
i e »
Ansvarleg redaktør: Rune Sviggum
Full frigjeving
Årsmøtet i Balestrand Arbeidarparti har gjort
vedtak om at alle dokument og rapportar om ubåtsaka
frå hausten 1972 blir gjort offentleg. Dette
er eit vedtak vi støttar fullt ut, no er det på tide at
sanninga kjem fram. Alt tyder nemleg på at det var
ein framand ubåt i Sognefjorden for snart 38 år
sidan. Det er såpass lang tid at Forsvaret no bør
legge alle korta på bordet .
Denne vinteren har det vore ein mediedebatt her
i fylket om saka, og det har vore mange innspel,
det eine meir fantastisk enn det andre. Det er nok
ikkje alle media som har granska kjeldene sine
godt nok, ein har vore meir interessert i å «spisse
saka». Nokre har nok sjølve kontakta media for å
få fram sin versjon.
Men dersom vi no får dette opp på bordet treng vi
ikkje spå lenger, då får vi vite kva som verkeleg
skjedde denne hausten.
Vi er heilt samd med Balestrand Ap når dei i vedtaket
skriv at det er viktig at vanlege menneske
sine observasjonar blir tatt alvorleg. Mange menneske
i området Vangsnes/Kvamsøy opplevde at
det vart stilt spørsmålsteikn ved deira observasjonar,
og det er det berre Forsvaret som kan bøte
på. Med å legge fram dokumenta i saka vil alt
kome for ein dag.
Ein må her vere merksam på at dei som melde frå
er folk som kjenner Sognefjorden ut og inn,
fredstid og involverte ikkje mindre
enn fire fregattar, to norske
ubåtar, ti MTB-ar og tre helikopter.
Ei hending som aldri tidlegare
har blitt gjort kjend, er det som
skjedde grytidleg om morgonen
24. november, nøyaktig bestemt
klokka 03.10:
Etter over to vekers leiting val'
Forsvaret i ferd med å gje opp.
Den norske ubåten «KNM Sklinna
» fekk brått ein
temmeleg sikker
kontakt med ein
ukjend ubåt på veg
utover fjorden.
«Sklinna» oppheldt
seg då i fjordområda
mellom
Gulen og Høyanger.
Det blei straks
sendt melding til
fregattane «KNM
Trondheim» og
«KNM Narvik»
som låg innanfor
området der
«Sklinna» hadde
fått kontakt. Iein av dei tidlegare
hemmelege rapportane heiter
det vidare:
«Av en eller annen grunn -
Nekta offentleg
Dei nedgraderte dokumenta frå
ubåtjakta fortel mellom anna om
at taktikken med å
bruke sonar og
søkkjeminer for å
få fatt på inntrengaren,
var
vanskeleg å bruke
i Sognefjorden.
Verdas djupaste
fjord har fleire lag
med vatn, og høgt
innslag av ferskvatn.
Difor var
jobben ekstra vanskeIeg.
Kontreadmiral SItat henta frå eit av S)øforsva-
Bjarne Grimstvedt rets dokument frå hendinga
var i november
1972 skipssjef på fregatten
«KNM Trondheim», og leiar for
operasjonen. Meri heilt til han
døydde i 2008, 78 ål' gammal,
, ,«Kl 0900 fredag
24. nov.
hadde et Orion-fly
kontakt med antatt
undervannsbåt helt
ute i utløpet av fjor-
. den. (.u) Den var da
klassifisert som sik- .
ker undervannsbåt»
Johan Bakke har stadfesta at det
var ein ubåt, medan yrkesmilitære
nektar.
• Gjennom Den kalde krigen var
det ei rekkje ubåtjakter i norske
fjordar.
'.;l'.~..>:~·· .:;.•.. "",' ~"
ubåten skulle sleppe så lett ut av
Sognefjorden som den då gjorde.
Spørsmål ein kanskje aldri får
svar på, er om det sat andre krefter
høgare oppe i systemet som
gav direkte ordre til fregattane
om å la ubåten gå? Det finst
framleis dokument om «Sognefjorden-
affæren» som er stempla
UBAT: Det var mest tru leg ein ubåt av den sovjetiske Whiskey-klassen den norske marinen jakta på i Sognefjorden i november 1972.
utlånt frå amerikansk militærforum.
antakelig skipssjefens skjønn på
basis av de opplysninger han
hadde - ankom «KNM Narvik»
til utløpet av Sognefjorden først i
11-1200 tiden den 24. nov. Den
kastet da ut en synkemine, men
hadde ingen kontakt. Dersom
«KNM Narvik» straks hadde
seilt utover kunne den vært i
utløpet tidlig på morgenen fredag
24. nov. I betraktning av at
den antatte observerte undervannsbåt
var på vei utover og
kunne være i utløpet 'i 08-0900-
tiden, burde nok «KNM Narvik»
seilt utover ganske raskt og derved
kommet dit før undervannsbåten.
»
«Nato Top Secret»
Men kritikken mot marineoperasjonen
held fram i rapporten:
«Kl 0900 fredag 2'4. nov.
hadde et Orion-fly kontakt med
antatt undervannsbåt helt ute i
utløpet av fjorden. Kontakten
var på vei utover. Denne melding
ble først mottatt av FO (Forsvarets
Overkommando, red. mrk.)
lørdag 25. nov. om kvelden. Den
var da klassifisert som sikker
undervannsbåt. «KNM Narvik»
hadde med andre ord vært 2
timer for sent ved fjordens
utløp».
Dette dokumentet syner at det
mest truleg ikkje var noko ønske
frå toppleiinga i Forsvaret at
Sikker i sitt syn på at det var
Det var ferje matrosen Mons
tangetelg og sonen som var
dei første som varsla om
mogleg ubåt i Sognfjorden.
Frå Vangsnes såg dei det som
dei meinte garantert var eit .
periskop.
Alarmen gjekk ikkje berre på
Haakonsvern etter vitnemålet
til Langeteig. Regjeringa vart
varsla, det same vart naturleg
nok Forsvarets Overkommando
- og ikkje minst Nato. På denne
måten kunne ein raskt rekvirere
to britiske Seaking-rnarinehelikopte
r, som deltok med sitt
sonar-utstyr i jakta på ubåten.
Dei nyleg nedgraderte dokumenta
syner mellom anna at
regjeringa hadde ei rekkje hernmeleghaldne
møte om situasjonen
i Sognefjorden, og dåverande
forsvarsminister Johan
Bakke (V) vart halden løpande
orientert om utviklinga. Han
er den einaste i den då
Ein må her vere merksam på at dei som melde frå
er folk som kjenner Sognefjorden ut og inn, dei
har budd ved fjorden i heile sitt liv, og har sjølvsagt
observert «uvanleg aktivitet» i fjorden.
Framleis lever det menneske som er sikre på at
dei såg ein ubåt, og vi ser ingen grunn til å tvile på
at det var nettopp det dei gjorde. Dersom det er
slik at leiinga i Forsvaret meiner noko anna må dei
.legge fram prov for det.
Båtane var drivne av solide
dieselmotorar og ved normal
I det heile tykkjer vi det er meir enn rart at Forsvaret
vil ha deiskuldingane som har kome fram
hengende 'over seg, i alle fall 38 år etter at det
skjedde. Vi er fullt merksame på at vi snakkar om
storpolitikk, og at det var andre tilstandar i verda i
1972 enn det er no. Vi tenkjer då først og fremst
på Aust-Europa.
Det vart bygd nærare 250 slike ubåtar i Sovjetunionen frå 1951 til 1963. Både dette fotografiet og ubåt-fotografiet på førstesida er
Foto: Det amerikanske Forsvaret.
«hemrneleg» og «Nato Top
Whiskey-ubåt
Men dei nedgraderte dokumenta
slår fast at det truleg var ein
ubåt av den sovjetiske Whiskeyklassen
som var på «synfaring» i
Sogn i november 1972.
I åra etter gjekk rykta om at
det kunne vere ein polsk eller
rra desse UUKU1l1l!IlLa "YIlCl et.L
dette er lite sannsynIeg. Snarare
var det altså ein sovjetisk ubåt
frå Austersjøflåten som var
på tokt, kanskje til og med to i
lag.
it ubåt-periskop dei såg
verande politiske og administrative
leiinga i Norge som har
stadfesta at det verkeleg var ein
ubåt.
At ein ønskte å ta ubåten, var
klart, men om dette ønsket var
like sterkt hos Nato-leiinga, var
vel heller tvilsamt. Midt under
Den kalde krigen var det ikkje
nokon ønskedraum å ta sovjetiske
ubåtar på fersken i norske
farvatn. Ubåt jakta i november
1972 var berre ei av ei rekkje
omfattande ubåt jakter i norske
fjordstrok på 70- og BO-talet,
men i historisk lys er affæren i
Sognefjorden den desidert mest
omfattande.
Og truleg var ikkje ubåten
åleine. 27. november 1972
skreiv tenestemenn i Forsvarsdepartementet
ein intern rapport
der det står:
«De to norske fregattane fra
STANAVFORLANT (Natos ståancle
marinestyrkar i Atlanterhavet,
red. mrk.) kom til norsk
sjøterritorium først ca. K11200
Vi kan ikkie kome på eit einaste argument for at
.... :)'- ~ .• ,,01 r G lli overflata. ,JoJ,.) i~~"l .l~I •••••••• tp ~V~l~""""""" l...J.~''''
til avfyring. Dei kunne dykke
ned til 200 meters djupn, og
såleis lett skjule seg i til dømes
Sognefjorden.
Balestrand Ap har kome med eit viktig utspel som
bør følgjast opp av partiet sentralt, så viktig er ,1.'.
nemleg denne saka for alle oss som bur langs fjorden.
Det er berre full offentleggjering som kan få
slutt på spekulasjonane.
redaksjon@firda.no
den 24 nov. De hadde da kontakt
med (sikker) undervannsbåt
umiddelbart utenfor norsk
sjøterritorium utenfor Sognefjorden.
Det har forøvrig på det
tidspunktet antakelig vært 2
ukjente undervannsbåter .neddykket
i området utenfor Sognefjorden
».
Det vert ikkje spekulert i om
begge dess e ubåtane var inne i
fjorden, men kjelder i Forsvaret
hevdar at dette slett ikkje var
usannsynIeg.
www~h()yan~
Postboks 10, 6991 HØYANGEF
-----------~---------------------------------------------------------- I
Sent~lbord:57· 4 9 I
Telefaks •............................................................................................................................................................. ;...57 7J
Redaktør Rune Sviggum (rune.sviggum@ytrelognr.no) 57 7145 95/577.
Marl<nad'ssjef Marianne Taule (marianne.taule@ytrelogn.no) 57714590/577:
Journalist May Britt Elde (may.britteide@ytrelogn.no) 57714594/577:
Journalist Vegar Volle (vegar.volle@ytrelogn.no) 57 714596/57 7:
Teknisk avdeling 57 714592/ 57 7:
I Gulen: Hans Petter Martinussen ~anl.martinumn@eniveltne.t5)77822 24/482'
- Ubåt-lø domane
er halvveges rotens
Historikar overtydd om at ubåten var i fjorden
Historikar Johs. B. Thue er
ikkje 'overraska over at forsvaret
i alle år prøvde å
halde på løyndomane om
ubåtjakta i Sognefjorden i -
1972.
GEIR BJARTE HJETlAND tekst
Han meiner dette vitnar om det
han kallar halvveges rotenskap i
sambandet mellom den politiske
leiinga i Norge og Forsvaret.
Firda kunne nyttårsaftan
avsløre at tidlegare hemmelege
rapportar og dokument slår fast
at det var minst ein fram an d
ubåt i Sognefjorden i november
1972, mest truleg ein sovjetisk
ubåt av Whiskey-klassen frå
Austersj ø-flåten.
«Reinaste tØV»
Som Firda skreiv, så nekta Forsvaret
kategorisk for at det
nokosinne var ein ubåt dei leita
etter i Sognefjorden. Historikar
og tidlegare fylkespolitikar, Johs.
B. Thue frå Balestrand, er slett
ikkje overraska over at forsvarsleiinga
aldri har stadfesta at det
var ein framand ubåti Sognefjorden.
.
- Denne saka har interessert
meg i alle år, og eg har fleire
gonger diskutert dette med sentrale
personal' i den pori l~i\L
leiinga i Norge, og der har ubåtjakta
alltid blitt framstilt som det
«reinaste tøv». Sjølv tvilar eg
ikkje eit sekund på at det var
minst ein framand ubåt i fjorden,
seier Thue til Firda.
Rotenskap
Han trur og meiner at det som
,
'
Vi skal ikkje
. gløyme at når
vi kjem til Ardal eller
Lærdal, så er vi midt
inne i fedrelandet
Johs. B. Thue
skjedde i Sognefjorden i november
1972 kan setjast inn i ein
større samanheng, der kommunikasjonen
mellom den politiske
leiinga og Forsvaret har vore i
beste fall mangelfull i åra etter
krigen.
- Eg er så fri at eg kallar mykje
av det som har skjedd mellom
l)UHl.i:'h. h..:.llUb Ub J.\jl ..'\~~J"'~,~ •
1945 for halvvegs rotenskap, slår
Thue fast.
Ei rekkje av dei nedgraderte
dokumenta Firda har fått tilgang
til, syner at den politiske aktiviteten
var svært høg under
«Sognefjorden-affæren» som
saka valt heitande i Oslo. Det
vart halde ei rekkje ekstraordinære
regjeringsmøte om saka,
jamvel midt på natta. Dåverande
forsvarsminister Johan Bakke
(V) er då og den einaste som i
nyare tid faktisk har stadfesta at
det faktisk var ein ubåt, noko forsvaret
altså kategorisk benekta.
Strategisk viktig
Det har vore spekulert mykje i
kva som gjorde dei vestnorske
fjordane, og ikkje minst Sognefjorden,
interessant for Warszawa-
pakta med Sovjetunionen i
spissen, og historikaren er ikkje i
tvil.
- Vi skal ikkje gløyme at når vi
kjem til Årdal eller Lærdal, så er
vi midt inne i fedrelandet, og
fjordane har såleis ein langt vik-
• 1
J
geografisk enn dei fleste andre
geografiske område her i landet.
Eg er overtydd om at den strategiske
posisjonen og den høvesvis
enkle tilgangen, gjorde at Sovjet
brukte våre fjordar som «leikegrind
», seier historikaren.
Sjølv budde han i Bergen då
ubåt jakta pågjekk i november
1972, men som ung og politisk
interessert historikar den gongen,
leste han det meste om det
som vart referert i media, ikkje
minst i Bergens Tidende, som
f( l rde saka tett.
- Det var eit voldsomt skjog
det heile, og eg er ikkje i tvil om
at det var ein ubåt ein leita etter
den gongen.
redaksjon@firda.no
Ligg det atomvåpen på
botn av So e orden?
Asbjørn Massnes: Forsvaret skuldar oss svar på ubåtgåta
HØYANGER: - Russiske
ubåtar kunne føre atomvåpen
på I970-talet. Dersom
det ligg ein ubåt på botn
av Sognefjorden, må folk I få vite det, krev Asbjørn
Massnes.
SIGURD L0SETH tekst
Han el' overtydd om at Forsvaret
senka cin ubåt ved Nordeide i
1971. Og den skrcrrunande tanken
el' at dcn kan ha vorc utrusta
med atomvåpen.
- E~ kan ikkje påstå at var
.rtomvåpcn pli dei russiske uhåtane
som opererte i Sognefjorden,
men ubåtar av Whiskeyklassen
var utrusta for det. Inne i
trenge norske fjordar var dei
vanskelcge it angripe, samtidig
som dei kunne nå heile Europa
med rakcttar, seier Massnes.
Han trur det vil vere krcvjande
å finne svaret pa. 1400 meters
djupne i mudderet på botn av
Sov;neljorden.
IklT" russ.uan« kall sva n' pii
<lIll d,'i h;llld,' ;r(lIll1V;''11<'1loru
bord, men det norske forsvaret
må no lcggje fram all den informasjon
dci sit på. Det må vere
Asbjørn Massnes.
ein eller annan grunn til at del
framleis finst dokument som er
stempla «hernmeleg» og «Nato
Tap seeret».
Nedgradering
- Eg forstår at saka vart hemmelegsternpla
under den kalde krigen,
men ikkje i dag. Dersom
ikkje Forsvaret ncclinadercr alle
dnkttllH'llta, vil SIH'kttlasjOIl<lIl(,
II<'IT\' 1t;t1d,~I'r;lllt, svie-r Masxru-s
som onskjer å presisere nokre av
opplysningane som kom fram i
gårsdagens Firda-oppslag om
hendingane i Sognefjorden i
november 1972.
Bombinga av u-båten som han
meiner vart søkt ved Nordeide,
skjedde ikkje frå helikopter. Frå
fjellet på Massnes såg og høyrde
han fleire rnilitærfartøy som
sleppte sjokkgranatar og søkkeminer.
Si\. !11(ln r;e at han ikkie kan
'::'Ll~uuct, hJl LeI u.ur.
Sjolv S:1)'; hall ikkje oljeflak på
sj øc n, men mannskapet på ferja
fortalde at dei observerte dette.
Full kontroll
Det irriterer han sterkt at Forsvaret
hevda r at ein russisk ubåt
Ilt rte seg ut.
- For del tørste var det minst
to ruxxixke ubå tar i fjorden, og
Forsvaret hadde lenge prøvd å ta
..dei, Ved Nordeidc gjorde dei eit
skikkeleg varp, men dei kunne
ikkje senke ein ubåt som kunne
ha atomvåpen om bord. I staden
prøvde dei il. skade den og tvinge
dell opp, Men lærdommen var at
russarane heller let seg senke
enn il.gå opp, hevdar han.
Seinare såg Massnes sjølv at
Forsvaret fnl~de etler ein ubåt.
'l'rttl,')~ tlliill,· dr-n opp liJr ii lad!,
l ia t t cria . l,'lIlk pfi la Ild hoyrc
lyden av eliesclmotora ne.
- Vi oppdaga først eit helikopter
komme sakte ut fjorden. Då
eg sette kikkerten på det, så eg
ein ubåt som gjekk med tårnet
oppe og passerte forbi der vi bur.
Så løfta helikopteret seg opp i 5-
600 meters høgde, og ut frå
. Brekke kom KNMTrondheim og
la seg midt i Sognefjorden. Utanfor
Alværa dukka ubåten og helikopter
snudde innover igjen,
l.lel1kUIJlt:rcL ~kiJi:iLC ned ein
røykgranat, tydelegvis for å signalisere
til KNM Trondheim
kvar ubåten dukka.
- Dei hadde full kontroll på ubåten,
hevdar Massnes.
Heilt borte
Massnes siterer også Bergens
Tidende frå 2005, der Arne Henden
fortcl om ein flytur til Bergen
der dei observerte fire marinefartøy
som eksporterte ein
sigarforrna u-båt på veg ut fjorden
mellom Balestrand og Nessane.
Ubåten låg midtfjords like
under overflata.
Dei var ikkje i tvil, dei såg ein
ubåt.
Tilbake i Gloppen varsla dei
Håkonsvern, men fekk beskjed
av Forsvaret om aldri å fortelje
kva dei såg, siterer Massnes frå
artikkelen.
Folk ved Sognefjorden var klar
over dei russiske ubåtane i
mange år. Etter clei dramatiske
hendingane i 1972, var dei fulJstend
ig borte, fortel Asbjørn
Massncs,
sigurd.loseth@firda.no
Blir for spekulativt
- Dette vil eg ikkje kommentere
eller ha synspunkt på..
Det seier fylkesrniljøvernsjcf
Nils Erling Yndesdal hjå Fylkesm
a n n e n t.i l påst.mduuc f'di
Asbjorn Maxsuus Dill ,il eiu russisk'
ubåt, som kanskje inneheld
atomvåpen, ligg senka i Sognefjorden.
- Dette blir for spekulativt, og
det ligg utanfor mitt ansvarsområde.
Dersom det er snakk om
ein utanlands ubåt frå eit ikkje-
Nato-land, så er det ei hogpolit
ixk sak f'(Irsv<lrslll('s"i~, O)~ i d"ll
grad del skulle vere atomv.ipcu
om bord og fare for spreiing, sit
har Statens strålevern ei rolle,
seier fylkesmiljøvernsjefen.
r u- åt el•
sen l• en
~/ ;l
'- J
Il Asbjørn Massnes vitne tilluftang~ • I 1972
KREV TILTAK: Asbjørn Massnes i Kystpartiet krev at politikarane engasjerar seg i Sognefjorden, som han meiner er nærast tom for fisk.
Asbjørn Massnes så~k~ter sende søkkjeminer over u-båtar i sognefjordJ(~~A~åg også oljeflak flyte opp i
fjorden ved Nordeide, og er overbevisst om at dei dokumenta som framleis er stempla som hernmelege og «Nato
Top SecreV>viser akkurat dette. - Eg trur det ligg ein ubåt på botnen av Sognefjorden, seier Massnes. Side 7
UBATJAKTA:Fregatten KNM «Trondheim» på ubåtsøk i 1972, med Balestrand i bakgrunnen. Foto: Bergens TIdende.
Berre ein ubåt
vendetilb
STAVANGER: - Eg ser
ikkje bort frå at det kan
liggje ein polsk ubåt på
botnen av Sognefjorden,
seier pensjonert stats/os
Ingvar Sognnes.
HELGE JOHNSEN Tekst
Etter omtalen i Firda og andre
media av opplysningane i ned-
-;raderte dokument frå ubåt jakta
for 38 år sidan, går Sognnes no
ut med ei historie han til no har
halde for seg sjølv.
- Ifolgje danske observasjonar,
kan det ha handla om to pol-
-ke ubåtar. Det er ikkje utenkjeleg
at den eine vart senka, seier
den 85 år gamle tidlegare statslo-
-cn, som opphavleg er frå Hylle-
-tad, o~ i dag bur i Stavanger,
Øresund
- Vinteren 197:3 losa cg ei n
Il Dansk observasjon i 1972
SAKA' . '._0 o' ~J 0'0 . '", : . ' ,:~--:.'
• Nedgraderte dokument har
vist at Forsvaretmeiner dei
hadde sikker kontakt med ein
ukjend ubåt under ubåtjakta i
1972.
• Asbjørn Massnes, som var
augevitne til eitt av åtaka med
søkkjeminer, er overtydd om at
det vart søkkt ein ubåt.
dansk båt frå Stavanger og nordover
langs kysten av Vest-Norge.
Skipsføraren var ein dansk los,
som vanlegvis losa farty i Øresund,
men som tok denne turen
på fritida si. Medan vi passerte
Sognefjorden, kom vi til il snakke
om ubåtjakta SOIll hadclc gått
føre seg kort tid i førevegen. Då
fortalde han meg følgjande:
- Kort tid før ubåtjakta i Sognefjorden
hadde danskane
observert to polske ubåtar på veg
ut av Østersjøen. Farvatnet i
0resund er så grunt at ubåtar
som skal passere, må gå i overflatestilling.
Begge båtane var av
eldre russisk type. Etter at ubåtjakta
var avslutta, observerte
danskane at det berre kom ein
ubåt attende til Østersjøen, seier
Sognnes.
Framleis hemmeleg
- Observasjonane danskane
gjorde, kan tyde på at den andre
ubåten hadde blitt senka i Sognefjorden.
Spørsmålet er 0111 det
er av slike grunnar som gjel' at
norske styrcruakter framleis le)!;)!;
lok over deler av' materialet 0111 Ingvar sognnes
ub åtjakta. Det må handle om
noko viktig, når dei etter snart
40 år enno ikkje kan ap ne dokumenta,
seier han.
- Etter det eg vart fortalt, var
dei gamle polske ubåtane sende
inn i Sognefjorden for å teste u
fjorden som gøyrnestad. Skulle
desse bli oppdaga, ville ikkj:
Sovjet vere direkte in\'olvert
Sjølv trur eg at ubåtarie medvit.
la opp til å bli sett og kanskje
jakta på, sidan dei viste seg vel
stade r der det var busetnad, seie,
Ingvar Sogn nes.
,
'
Er det difor gamle
dokument framleis
er hemme/egstempla?
UHELDIG UVISSE: Tor Bremer vil prøve å bidra til å få fram meir informasjon om ubåtgåta. Arkivfoto: Bent Are Iversen
-r />: i : Vil ha avklara
atom-mis ken
HØYANGER: - Dersom
folk er urolege for at det
kan liggje ein sovjetisk
ubåt med atomvåpen på
botnen av Sognefjorden,
trengst det avklarande
fakta på bordet.
HELGE JOHNSEN tekst
Stortingsrepresentant Tor Bremer
(Ap) tvilar sterkt på Asbjørn
vlassne si påstand om at Forsvaret
truleg senka ein sovjetisk
ibåt ved Nordeide i 1972. Men
.ian er innstilt på å prove å få
~am informasjon som kan rydde
iort uvissa.
Sjekke ut
. Eg vil ut frå min posisjon prove
l sjekke ut kva som er tilfelle,
.cier Brerner på spørs mil frå
'irda.
Il Bremer (Ap) ønskjer ubåtfakta
• Nedgraderte dokument frå
ubåt jakta i Sognefjorden i 1972
tyder på at Forsvaret let ein
oppdaga ubåt sleppe frå seg
etler ein taktisk bommert
Il Asbjørn Massnes, som var
augevitne til at det vart brukt
søkkjeminer, er overtydd om at
ein ubåt vart senka.
- Betyr det at du kjem til å stille
eit spørsmål til Forsvarsministeren?
- Det er mogleg. I så fall blir
det eit skriftleg spørsmål til den
rette ministeren. Det kan eventuelt
vere andre kanalar som
høver til å ta opp slikc ti ng
~iellnom. Men e~ skal sj:l p;i
saka, seier stortingsrepresentanten.
Skeptisk
Eremer legg likevel ikkje skjul på
at han er skeptisk til framstillinga
Massnes har gått ut med i
Firda.
- Utsegnene om at det kanskje
ligg atomvåpen på botnen av
Sognefjorden, hoyrest ut som eit
avsnitt frå ei bok av Rune Timberlid,
og det er veldig lett å starte
spekulasjonar det ikkje er
grunnlag for. På den andre sida,
bor vi få mest mogleg informasjon
på bordet, dersom ei slik uro
er reell. Spørsmåla som blir reiste
gir grunnlag for å prøve å kvittere
ut kva som faktisk er tilfelle.
Men vi må akseptere at ikkje alt
kan hli offcntlcggjort. seier stortingsrepresen
tan ten.
Asbjørn Massnes fortaIde i
gårsdagens Firda om korleis hau
under den landskjende ubåt jakta
sjølv såg og høyrde militærfarty
sleppe granatar og søkkjerniner
ved Nordeide.
Ifølgje Massnes, fortalde
mannskapet på ferja at dei
observerte oljeflak på sjoen.
- Dersom det ligg ein sovjetisk
ubåt pa botnen av Sognefjorden.
må tolk få vite det. Nedgraderer
ikkje forsvaret alle dokumenta,
vil spekulasjonane berre halde
fram, sa Massnes til Firda.
, Il Vi bør få mest
I mogleg informasjon
på bordet.
Stortingsrepresentant Tor Sremer (ADJ
gjeven for stor vekt høve
aksjonen sin storleik.
~ ~~.
AUGEVITNE: Jack Eggum og kompiseh var'12 år gamle då dei såg nsudbluss vart skote opp over Sognefjorden. Forsvaret spekulerte i om den sovjetiske ubåten, som dei jakta på;.
kunne ha hjelparar på land Sjølv trur Jack Eggum at rakettane vart avfyrte frå Kleppa. (Bak i bile te t).
«Det var me som
såg naudrake ne»
Var augevitne Avhøyrd av lensmannen
LEIKANGER:
Hotelleigar Jack
Eggum fortel no
om korleis han
som 12-åring
vart vitne til at
naudrakettar
vart skote opp
over
Hermansverk
midt under den
intense ubåtjakta
i november
1972.
Nedgraderte dokument,
som Sogn Avis
har tilgang til, fortel
mykje om den
berømte ubåt jakta i Sognefjorden.
Mellom anna om dei
to unge kompisane som brått
vart ein del av det internasjonale
dramaet ute på fjorden.
- Me dreiv og sykla frå
hotellet og ned mot kaien, då
me brått fekk auge på
naudrakettane som vart sendt
opp. Eg er til desse dagar overtydd
om at dei vart sendt opp
frå Kleppa, sjølv om eg ikkje
kan prove dette, seier Jack
Eggum til Sogn Avis.
Lokale rakettar?
I dokument a frå forsvaret vert
det hevda at ubåten kan ha
hatt hjelparar på land, men
Eggum, som mange andre trur
like gjerne at det var lokale
heltar som ville driva gjøn
med forsvaret.
- Eg heller vel i den retninga,
humrar han og fortel
korleis dei vart oppdaga som
vitne til hendinga.
- KNM «Trondheim» låg
ute i fjorden utanfor Hermansverk,
og då rakettane gjekk
av skrudde dei på enorme lyskastarar
som dei sveipa over
Leikanger og Hermansverk.
Då oppdaga dei oss ute på
Knausen. Ikkje lenge etter
vart me henta inn til eit
avhøyr av lensmannen og me
fortalde om det me hadde sett.
Meir merksemd
Litt sein are dukka den nyleg
avdøde NRK-legenda Lars
Jakob Krogh opp og intervjua
dei to gutane om hendinga.
Intervjuet vart brukt i eit to
timar langt TV-program om
ubåtsaka, der NRK stilte
mange kritiske spørsmål
rundt den store ubåt jakta.
Programmet leia av Krogh
var og tema på eit hemmeleg
regjeringsmøte, der fleire
uttrykte frykt for at dette ville
skape meir merksemd enn
ønskeleg kring dei marine
operasjonane i fjorden.
Spanande tid
Sjølv hugsar Jack Eggum det
som hende i novemberdagane
1972 som om det skulle ha
vare i går.
- Me var j o smågutar på den
tida og det var jo spanande
når dei sprengde søkkeminer
ute i fjorden så det rista mellom
fjella. Men for oss var det
jo ekstra spanande når me
sjølve måtte vera vitne til ei
hending som forsvaret openbert
tok svært alvorleg.
I dei nedgraderte saksdokumenta
frå forsvaret sin
aksjon mot ubåten, er vitneutsegna
til Jack og kompisen
nemnd fleire ganger, og det
vert og hevda at det dei sa til
lensmannen den gongen vart
Geir Bjarte Hjetland
geir. bi0rle@sognovis.no
\!~l/I nær.to Veker i november' . :~,t+1972. leita det norske forsvaret, "
:, .,;' med støtte frå den britiske'
f>~\;m,arinen, ett~~ eiDJraIT.'and
;' ': .•ubåt iSognefjorden;,.;"
!!~Søk Vart sett i Je~ketterat,
; ;::ferjematros MO,ns,La~geteig , .
,;: .. og sonen såg periskop i
',,;;-':'overtlatsstilllnqrstt utantor· .
'I· ,'.'; Vangsnes" .'
• Mange spekulasjoner om' kvifor .
båten slapp unna, ein teori er ,
.::, Øårleg kornrnunlkasionrnellom
,,'del norske fartvannn
- Det var ingen ubåt i Sognefjorden - bt.no Side 1 av 2
Lukk iinduct
- Det var ingen ubåt i Sognefjorden
- Nei, det var nok ingen ubåt i Sognefjorden i 1972. Men den gangen var det blodig alvor og
nesten krigsliknende tilstander.
Publisert: 27.nov.200S 06:00
Oppdatert: 27.nov.200S 13:S6
Dette sier den tidligere generalinspektøren for Sjøforsvaret, kontreadmiral Bjarne Grimstvedt.
Som skipssjef på fregatten KNM «Trondheim» ledet han tidenes norske jakt på en mulig: fremmed
ubåt i Sognefjorden for nøyaktig 33 år siden.
å er han sammen med skipsoffiserene sine fra fregatten samlet til mimrehelg i Bergen, og i går
møttes de i messen på KNM «Narvik» på Haakonsvern. Det har vært en helg med latter og artige
minner om de dramatiske 16 dagene, som utspant seg i Sognefjorden med verdenspressen som
haleheng. Bare Bergens Tidende skrev 40 artikler og reportasjer om saken, viser et dypdykk i
avisens arkiv.
Mente de så periskop
Dramaet begynte da to menn fra Vangsnes mente de observerte et periskop som stakk opp til
havflaten. Det ble slått alarm. Sjøforsvaret sendte fire fregatter, to ubåter, 10 MTB-båter og tre
helikoptre for å finne inntrengeren, som alle trodde var en russisk ubåt på hemmelig oppdrag langt
inne i landets største fjord.
- Husk at dette var på den kaldeste tiden i den kalde krigen. Det var gjort mange observasjoner av
mulige fremmede ubåter langs kysten vår. Derfor ble det slått alarm. I 16 døgn sto ubåtjakten i
sentrum for store deler av verdens oppmerksomhet før aksjonen ble avblåst.
Laget kaos på land
I dag ler den nå pensjonerte offisersgjengen mye når de mimrer om den store ubåtjakten. Det er
alle de gode historiene de husker best. Som for eksempel da KNM «Trondheim» patruljerte et
farvann mellom Hermansverk, Firnreite og Sogndalsfjorden. På land ble fregatten fulgt av
endeløse køer av biler. Seilte man mot øst, kjørte bilene mot øst. Men da fregatten snudde, oppsto
det rent kaos da alle bilene forsøkte å snu samtidig på den smale veien for ikke å gå glipp av noe.
Eller da Grimstveit dra på land i Vangsnes for å snakke med noen som mente de hadde sett ubåten.
Han fikk skyss aven kar som hadde bil. Vel tilbake ville skipsoffiseren gjøre opp for seg.
- Nei, svarte sjåføren. Alt jeg nå har fått høre er betaling nok. For jeg er journalist i Bergens
Tidende.
- Men blodig alvor var det. Flere ganger ble det sluppet både synkeminer og terneraketter for å
tvinge den angivelige ubåten opp, og overalt langs fjorden kom det stadig inn nye meldinger fra
sogninger som påstod de hadde sett fienden.
Nesten angrep
- En kveld kom det en fremmed båt uten lys inn fjorden. Da var de norske mannskapene krigen
nær. Vi trodde jo at skipet kom for å befri den angivelige ubåten. Væpnet til tennene var vi klare
til angrep da vi plutselig oppdaget at det var et fransk militært skoleskip på et fredelig tokt vi ikke
hadde fått beskjed om, forteller den pensjonerte admiralen.
Stemningen blir imidlertid svært så munter når vi spør om det virkelig var en fremmed ubåt i
http://www.bt.no/nyheter/lokalt/--Det-var-ingen-ubaat-i-Sognefjorden-224298.html 19.01.2010
- Det var ingen ubåt i Sognefjorden - bt.no Side 2 av 2
Sognefj orden.
- Nei, svarer de ni forsvarsveteranene samstemt. Det ble jo lagt lokk på hele saken etterpå, og vi
fikk munnkurv. Men i dag er det ingen av oss som tror det var noen ubåt i Sognefjorden, svarer de
alle.
Abonner på vårt nvhetsbre\
Søk i skattelistene Topplister
Se topplisten for ditt'postnummer Postnr. _,--~-....:. -"C ••.:
Se topplisten for ditt Fødselsår Fødselsår
Søk etler ·navn [ Søk nå! I
Eks: Ola Nordmann
Lukk vinduet
-··~-I.·S~k,I .-
[ Søk I . -=,.- •... -!':".
/
http://www.bt.no/nyheter/lokalt/--Det-var-ingen-ubaat-i-Sognefjorden-224298.html 19.01.2010
- Flygarar såg ubåten i Sognefjorden - bt.no Side 1 av 1
Lukk \ induL'l
- Flygarar såg ubåten iSognefjorden
To flygarar såg fire norske marinefartøy eskortere ein ubåt ut Sognefjorden i november 1972.
Pilotane fekk munnkorg av Forsvaret.
Publisert: 05.des.2005 06:00
Oppdatert: 05.des.2005 07:33
Påstanden om at to flygarar i selskapet Fjordfly på Sandane såg ubåten som det norske Forsvaret
leita etter i 14 dagar i november 1972, blei sett fram av Arne Henden i gårsdagens utgåve av Sogn
Avis. Henden eigde selskapet Fjordfly på Sandane. Pilotane som hevdar dei såg ubåten, flaug eit
av hans fly som skulle til Bergen for å hente aviser.
- I 5000 fot oppdaga dei eit spesielt følgje i fjorden mellom Balestrand og Nessane. Fire
marinefartøy, to etter kvarandre på kvar side av fjorden, eskorterte ein lang sigarforma ubåt.
Følgjet var på veg ut fjorden. Ubåten låg midtfjords, like under overflata. Fjordflypilotane gjekk
lågare for å sjå betre, og var ikkje i tvil om kva det var. Dei såg ein ubåt. Punktum, fortel Henden
til Sogn Avis.
Mykje debatt
Debatten langs Sognefjorden har gått høgt etter at pensjonert kontreadmiral Bjarne Grimstvedt sa
·til Bergens Tidende sist søndag at det aldri var nokon framand ubåt i Sogn dei dramatiske
førjulsvekene for 33 år sidan. I 1972 var Grimstvedt skipssjef på fregatten KNM «Trondheim» og
ansvarleg for ubåtjakta.
Utsegnene frå kontreadmiralen rokkar ikkje ved oppfatninga heilt sentrale vitne har av det stikk
motsette. Mons Langeteig, som no er 87 år, er overtydd om at han såg periskopet på ein ubåt frå
stoveglaset heime på Vangsnes.
- Fortel aldri dette
Historia til dei to fjordflypilotane er det mest oppsiktsvekkjande som har kome fram i etterkant av
BT-oppslaget. Flygarane fortalde kva dei hadde sett til flyselskapseigar Arne Henden då dei kom
tilbake frå Bergen.
- Heime i Gloppen ringde den eine til Haakonsvern for å fortelje om det dei hadde sen. Dei fekk
streng beskjed av Forsvaret om aldri å fortelje dette. Karane tok munnkorga svært alvorleg. Dei
har aldri snakka offentleg om det dei såg den gongen, seier Henden.
Søk i skattelistene Topplister
Se topplisten for din postnummer Postnr
Se topplisten for din Fødselsår Fødselsår
Søk etter navn Søk nå!
Eks: Ola Nordmann
, Søk;
,Søk!
http.z/www .bt. noln yheteril okalti-- Flygarar-saag -ubaaten- i-Sognefj orden- 226206. html 19.01.2010
Ikkje frå Sovjet likevel? - NRK Sogn og Fjordane - NRK Nyhende Side l av 2
NRK Sogn og Fjordane 19.01.2010
lkk]e frå Sovjet likevel?
l \~ .-:r ,.- \
--_ •• ~ -1----.:.
Ubåtane det vart leita etter i Sognefjordt- 1 i 1972 kan ha vore amerikanske,
britiske eller franske.
BARD SlEM ELI EIKEN.ÆS VENGEN
Publisert 08.01.201007: 10.
LES OGSÅ; Krev sanninga om fiendtleg ubåt
Det seier nestkommanderande Jacob Børrese
den gongen.
på KNM Utstein, som var med på ubåt-jakta
Ikkje avklart
For historia om kva som skjedde i Sognefjore
enno ikkje avklart. Fleire har denne veka vor
om kva dei såg og opplevde i dagane for sna
- Sognefjorden var ideell for å skyte ut atom
Sovjetunionen, seier Børresen.
Dermed meiner han at ubåtane like godt kun e kome frå
ein av våre allierte.
'n i 1972 er
ute og fortalt -·_r·,.....
: 38 år sidan. ~-'~·I-~~:~~~~~~~
skettar mot
LES OGSÅ; Vurderte å avfyre rakettar frå Sogn
Fiendtlege ubåtar
Men hovudhypotesen til Forsvarets overkommando er, som
dei også skrev ned i 1972 og 73, at det var fientlege ubåtar
som var i Sognefjorden i 1972, og dei var der for å finne ut . :_'~O-""!'S:I.
om fjorden var eigna til å gøyme seg i og til å skyte ut
rakettar mot USA.
Dokumenta var tidlegare unnateke offentlegheita, men er no nedgraderte og dermed
http://www.nrk.no/nyheter/distrikt/nrk_sogn_ og_fjordane/ 1.6936853 19.01.~O[O
Ikkje frå Sovjet likevel? - NRK Sogn og Fjordane - NRK Nyhende
tilgjengelege for alle.
I dei same dokumenta går det fram at Sovjetunionen
hadde mistanke om at amerikanske ubåtar var
Sognefjorden. Dette for å utforske det same, nemleg om
allierte strykar kunne bruke fjorden som base for å skyte ut
rakettar.
Ikkje overraska
Forfattar og tidlegare redaktør Rune Timberlid, som skreiv
mykje om ubåtsaka i 1972, er ikkje overraska over at
Sovjetunionen undersøkte Sognefjorden for eventuell
utskyting av langdistanserakettar.
- Det har heile tida vore klart at dersom ein Warszawapaktubåt
gjekk inn i Sognefjorden, så var det ikkje snakk om
feilnavigering. Då måtte dei ha eit militært eller strategisk
førernål som var viktig for dei. Eg tykkjer det høyrest logisk
ut at dei var på jakt etter stad å skyte opp rakettar frå,
eller deponere militært utstyr under sjøen i den grad det er
mogleg, seier han.
- Umogleg å finne ut av
- Det er umogleg å stadfeste kva nasjonalitet dei framande
ubåtane hadde, men det er minst like truleg at dei var
amerikanske som at dei var sovjetiske, seier Børresen.
Johanna Vangsnes var ei av fleire som den 12. november
1972 såg den framande ubåten ved Vangsnes i
Sognefjorden.
Observasjonane førte til at vart starta ei 16 dagar lang jakt
med 15 marinefarty, fly og to britiske spesialhelikopter.
Vangnes fortel at ubåten gjekk nære land og at ho såg han
godt.
Skulle ikkje seinke ubåten
I og med at det var fredstid, var det aldri aktuelt å senke
den framande ubåten.
- Dette visste dei som førte fartyet, seier Børresen.
Opphavsrett NRK © 2010
Nettsjef: Sindre 0stgård
Ansvarlig redaktør: Hans-Tore Bjerkaas
Tips NRK
Kontakt NRK
Om NRK
Hjelp
http://'vvvw,·.nrk.no/nyheteridistrikt/nrk_sogn_ og_ fjordane/J.6936853
Side 2 av 2
;.~I'Ot ••••~" •• 11I __ ••• _
'uua - ,"0'" ..,..r~ .
' =:11\t.tlll"OR
'SLAPPIr-
n4~.".1"~ VG 27. november 1972
Foto: NRK
/.1(,""11:
H.ISEN
(J1'l:R
.-l'IA:F..'O,
OIJ.IIER
Johanna Vangsnes var ei av fleire som den
12. november 1972 såg den framande
ubåten ved Vangsnes i Sognefjorden.
Foto: B~rd Siem/NRK
-;
-" .- ~~:'~~~_ 4~'
19.01.2010
Ikkje frå Sovjet likevel? - NRK Sogn og Fjordane - NRK Nyhende
tilgjengelege for alle.
I dei same dokumenta går det fram at Sovjetunionen
hadde mistanke om at amerikanske ubåtar var
Sognefjorden. Dette for å utforske det same, nemleg om
allierte strykar kunne bruke fjorden som base for å skyte ut
rakettar.
Ikkje overraska
Forfattar og tidlegare redaktør Rune Timberlid, som skreiv
mykje om ubåtsaka i 1972, er ikkje overraska over at
Sovjetunionen undersøkte Sognefjorden for eventuell
utskyting av langdistanserakettar.
- Det har heile tida vore klart at dersom ein Warszawapaktubåt
gjekk inn i Sognefjorden, så var det ikkje snakk om
feilnavigering. Då måtte dei ha eit militært eller strategisk
førernål som var viktig for dei. Eg tykkjer det høyrest logisk
ut at dei var på jakt etter stad å skyte opp rakettar frå,
eller deponere militært utstyr under sjøen i den grad det er
mogleg, seier han.
- Umogleg å finne ut av
- Det er umogleg å stadfeste kva nasjonalitet dei framande
ubåtane hadde, men det er minst like truleg at dei var
amerikanske som at dei var sovjetiske, seier Børresen.
Johanna Vangsnes var ei av fleire som den 12. november
1972 såg den framande ubåten ved Vangsnes i
Sognefjorden.
Observasjonane førte til at vart starta ei 16 dagar lang jakt
med 15 marinefarty, fly og to britiske spesialhelikopter.
Vangnes fortel at ubåten gjekk nære land og at ho såg han
godt.
Skulle ikkje seinke ubåten
I og med at det var fredstid, var det aldri aktuelt å senke
den framande ubåten.
- Dette visste dei som førte fartyet, seier Børresen.
Opphavsrett NRK © 2010
Nettsjef: Sindre 0stgård
Ansvarlig redaktør: Hans-Tore Bjerkaas
Tips NRK
Kontakt NRK
Om NRK
Hjelp
http://'vvvw,·.nrk.no/nyheteridistrikt/nrk_sogn_ og_ fjordane/J.6936853
Side 2 av 2
;.~I'Ot ••••~" •• 11I __ ••• _
'uua - ,"0'" ..,..r~ .
' =:11\t.tlll"OR
'SLAPPIr-
n4~.".1"~ VG 27. november 1972
Foto: NRK
/.1(,""11:
H.ISEN
(J1'l:R
.-l'IA:F..'O,
OIJ.IIER
Johanna Vangsnes var ei av fleire som den
12. november 1972 såg den framande
ubåten ved Vangsnes i Sognefjorden.
Foto: B~rd Siem/NRK
-;
-" .- ~~:'~~~_ 4~'
19.01.2010
Krev sanninga om fiendtleg ubåt - NRK Sogn og Fjordane - NRK Nyhende Side 1 av 3
NRK Sogn og Fjordane 19.01.2010
Krev sanninga om fiendtleg ubåt
- Det var tydeleg at det var noko den skulle rekognosere. Du køyrer ikkje heilt opp under Vangsnes med periskopet oppe utan
at det er noko, seier Johanna Vangsnes om ubåten ho, og f1eire andre, såg i Sognefjorden i november 1972.
Foto: Bård Siem/NRK
- Tida er inne for å legge alle kort på bordet, seier Johanna Vangsnes om ubåten
ho og mange andre såg i Sognefjorden i november 1972.
BÅRD SlEM DDDLErF LeSET
Publisert 05.01.2010 08:30. Oppdatert 05.01.201010:28.
Det er søndag 12. november. Året er 1972 og det er «kald krig» mellom aust og vest.
Plutseleg ringer telefonen til Johanna Vangsnes på Vangsnes i Vik. Samtalen gjer at ho
spring til stoveglaset og ser ned mot Sognefjorden. Synet er ho ikkje i tvil om.
HØVR: - Han tølgde land innover
- At det var ein ubåt, er eg alldeles sikker på. Den var godt synleg. Du såg den følgje land
ei god stund, før alt plutseleg forsvann i djupet, fortel ho.
(SAKA HELD FRAM UNDER TV-INNSLAGET)
http://vvww.nrk.no/nyheterldistrikt/nrk_.sogn_ og_fjordane/ l .6931530 19.01.2010
Krev sanninga om fiendtleg ubåt - RK Sogn og Fjordane - NRK Nyhende Side 2 av 3
_'- :: ••• _ ~.-...: -, 'C _:: ~ • __~-.
.,.. - •..... _.-- """"'~--'" - . ~ •..-.- .. -
.~...~}- ~....:: -':'::-'- - -.,.-.. ~~" :~:~Z~~;v·_~~~._.~-.~.~,~,:"~.~ :0~.-
N-ove~b~-;:-i972 -~e-ri-d~heile verda -;~ga' sine mot ubåtjakta i Sognefjorden. SJÅ TV-SAK
FRÅ2005.
Fyrte rakettar .
Marinen vart varsla, og observasjonane utløyste ei 16 dagar lang jakt med 16 marinefarty,
fly og to britiske spesialhelikopter. Heile verdspressa strøymde til Sogn for å følgje den
oppsiktsvekkjande ubåtjakta .
LES OGSÅ: Ubåten i Sognefjorden
Det vart sleppt synkeminer og avfyrt rakettar for å tvinge 2iii' ~~:;"i-~~~~~~~
ubåten opp. Men ingenting skjedde. Sidan har ingen fått ~
svar på om det verkeleg var ein ubåt i den 205 kilometer
lange fjorden.
- Ingen kontakt
No avdøde Kontreadmiral Bjarne Grimstvedt var skipssjef Bilete fr~ uoåtjakta i 1972.
ombord på fregatten KNMTrondheim, som var aktivt med Foto: NRK
under leitinga. Han meinte det var lite tru leg at det
verkeleg var ein ubåt i fjorden.
- Eg kan seie med 100 prosent sikkerheit at vi ikkje fekk kontakt med nokon ubåt dei 16
døgna vi heldt på. Det går an å gøyme seg, men å gøyme seg 16 døgn i Sognefjorden utan
at nokon av dei 15 fartya fekk ein "sniff" av den, skal godt gjerast, sa han til NRK i 2005.
- Sik.k•.er Ubåt
Men i følgje avisa Firda stadfestar no nedgraderte
forsvarsdokument at det verkeleg var ein framand ubåt i ':!!::"":~::-•~-..n'-"-Ir-'-rø-r:n-_- ••-r-" Sognefjorden denne novemberdagen i 1972. Det blir mellom anna
,,," - l'u'I< N~r: vist til eit Orlon-fly som om morgonen 24. november hadde
1,1\ «)81-;'011 kontakt med ein ubåt heilt i utløpet av Sognefjorden. I SLAPP -Den var då klassifisert som sikker ubåt, heiter det i eit av breva
! (T-II .~..1.~1~~ som lokalavisa refererer til.
UNNA? '"--.-- --....•... --- ..... "-"--
Vart utledd
Vangsnes er glad for at dokument viser at det var kontakt med ein
1972 var året d~ heile framand ubåt.
verdspressa kom til Sogn. Her
frå eit VG-oppslag 27.
november. - Det er avdøde som såg den, og nærast vart litt utledd for at dei
hadde sett det. Mellom anna ein av dei gamle på Vangsnes sa
seinare i livet at "om det nokon gong låg så tett med ubåtar
mellom Vangsnes og Balestrand at eg kunne gått på dei, så ville eg aldri ha opna munnen
min", seier ho.
Foto: NRK
Forsvarsminister Grete Faremo vil ikkje kommentere saka.
http://www.nrk.no/nyheter/distrikt/nrk_sogn_og_fjordane/l.6931530 19,01.2010
Det var ein sovjeti k ubåt Johannes såg i Sognefjorden Side 1 av 1
Nyhende Sport Meiningar Bilete Val 09
:.5 !=es:I'JaI 25 ar srcan 50 ar sican Kullurl<.nnkkar Kvardag Gamle enere lnnannks Utanrrks
_______ Søk_
Tilbake til saken (htlp:/IWww.sognaVls.nonokale_nyhende/artide4783790.ece)
Fela Elnk The
Johannes Jordanger fotografert ved fjorden i desember 2005. No kjem stadfestinga på al det var ubåt i området, sovjetisk til og med.
Det var ein sovjetisk ubåt Johannes såg i Sognefjorden
No er det ikkje lenger nokon tvil, det var ein sovjetisk ubåt Johannes Jordanger og sonen såg ved Kvamsøy i Sognefjorden i 1972.
Pccksen :3' I:: 2009 . ja 04 OCCC3Ie'1 01 01 2010 - ~. 27
Det var ein sovjetisk ubåt som slapp unna i Sognefjorden. Det viser nedgraderte dokument. Desse
avslører også tabbe i jakta på sovjetiske ubåter i Sognefjorden for snart 40 år sidan.
Johannes Jordanger sa til Sogn Avis i desember 2005 at han var heilt sikker på at det var ein ubåt han
såg ved Kvamsøy. Også tidlegare forsvarsminister Kleppe har vedgått at det var sovjetiske ubåtar i
fjorden, men Forsvaret sine talsmenn har heile tida nekta.
I dag fortel avia Firda om nedgraderte dokument som viser at dei som såg ubåten hadde rett.
Dei nedgraderte dokumenta stadfestar at det var i alle fall ein framand ubåt i fjorden, skriv Firda.
Bjarne Grimstvedt leia jakta i 1972. Han hevda heile sitt livat det ikkje var nokon ubåt i Sognefjorden.
I nokre hektiske novemberdagar i 1972 leita norske og britiske militære styrker etter frammande ubåtar i
verdas djupeste fjord. Sonar og synkeminer blei brukt for å tvinga inntrengjarane opp til overflata.
Tabbe-jakt
Den 24. november klokken 03.10 skjedde noko som til no ikkej har vore kjent.
Firda skriver at den norske ubåten «KNM Sklinna» fekk kontakt med ein ubåt som var på veg ut fjorden mellom Gulen og Høyanger. To norske fregattar
lenger inne i fjorden fekk straks melding om kontakten, men av em eller annan grunn reagerte desse for seint. '
Klokka 09.00 hadde også eit Orion- fiy kontakt med ein ubåt ytst i fjorden, ifølgje de til no hemmelege dokumenta.
Først i 11-12-tida kom fregatten «KNM Narvik» til området, men fann ingen ubåt.
Ifølgje Firda er det framleis er fieire hemmelegstempla dokument fra den gangen framande ubåter blei jaga i Sognefjoden, noko altså Johannes Jordanger
var ein av fieire som såg med eigne auge.
Snart 40 ar seinare kjem endeleg det definitive provet på at dei som sa dei observerte ein ubåt hadde rett!
C')Pirignt de::!,1(CltIOll
http://www.sognavis.no/lokale _nyhende/artic le4783 790.ece?service=print 19.0\.2010
BERGENSTIDENDE LØRDAG20. FEBRUAR2010
Når historia skal skrivast
bak
nyhetene
per.marifjaeren@bt.no
Per Marifjæren er journalist i BT
I ARBEIDET MED Bergens Tidendes
artiklar om ubåt jakta i Sognefjorden i
1972, har vi snakka med fleire rnarineveteranar
om forholda under den
kalde krigen. Blant.anna har vi fått
hØyre om korleis Norge, ved hjelp av
eigne ubåtar, prøvde å finne ut kor
pålitelege ubåtobservasjonar frå det
sivile publikum eigentleg var.
Under tokt i Nord-Norge kunne norske
ubåtar vise seg litt på overflata
nær havneanlegg eller fiskebåtar ute
på feltet. Om bord på ubåten forvissa
dei seg om at tilfeldige vitne hadde
sett dei, og noterte deretter nØyaktig
tidspunkt og posisjon.
Deretter sende dei materialet til sine
'overordna på land, som samanlikna
ubåtloggen med mengda avog kvaliteten
på tips denne aktiviteten genererte
i ettertid.
Ert generelt trekk var at færre og
færre tipsarar melde seg jo lenger
nord og aust i Norge dei kom. Eit
anna var at kvaliteten på observasjonane
kunne variere stort.
I LØPET AV DEN KALDE KRIGEN reageite
SjØforsvaret på eit utal meldingar
som viste seg å vere alt frå kval
eller nise til flytande telefonstolpar
eller kasserte kjØkkenbenkar med armaturen
peikande rett opp.
Sett mot dette bakteppet reagerte
Forsvaret faktisk på ein kjapp måte
då dei om ettermiddagen 12. november
1972 tok imot tipset om ubåtperiskopet
utanfor Vangsnes i Sogn.
Ubåt jakta starta raskt, og dagen etter
var ein relativt stor flåtestyrke på
nbr:<: i rln'l dil In••.•ron trn"nf\ 'f·'..'n .
det massive militære nærværet
spreng ing av bomber og rakett~r i
fredelege Sogn skapte angst og uro
hjå svært mange.
Norge brukte sjØlv fire ubåtar av Kobben-
klassen under aksjonen. Dei var
fleire gong er å sjå i overflatestiIling
dei 16 daga ne jakta varte, og mange
vitne forveksla desse med ein framand
ubåt.
Men ei lita handfull vitneobservasjonar
står framleis igjen som svært
truverdige også i dag, nesten 40 år
seinare.
DEl SISTE ARA HAR mykje hemmelegstempla
materiale frå aksjonen blitt
nedgradert.
Gransking av kjeldene viser at det har
vore sprikande framstillingar i denne
saka, både frå regjei-ing og forsvarshaid.
Utsegner i ettertid og deler av
arkivmaterialet peikar i retning av
dekkoperasjonar og vilje til å glatte
over, eller eit Ønske om å pynte på ert
ettermæle.
Er det ut frå dette vi skal forstå det
uforståelege, nemleg at det enno ligg
hemmelegstempla materiale om
denne saka i norske arkiv. Og at deler
av det som er frigjeve ikkje er komplett.
Ingen kan lenger finne den komplette
operasjonsloggen frå KNM «Tordenskiold
», Vi spør oss også kviter
regjeringspartia frå den gongen -
Venstre, KrF og Senterpartiet - så
langt ikkje har svart oss på spørsmål
om å frigje referat frå dei hemmelege
møta med forsvarsleiinga i 1972. Vi
forstår heller ikkje kvitor den norske
etterretningstenesta i dag ikkje svarer
på spørsmål om å nedgradere ein
etterretningsrapport frå den gangen.
Vidare har forsvaret nekta å nedgradere
ei tryggleiksvurdering i saka.
Dette for å nem ne noko. +
NESTEN 40 AR ER r.fITT sirl;:m Ilhåt
ARKIVFOTO: BIRKHAUG OG OMDAL, BT et om ubåtjakta
Nokre veker før ubåtmeldingane
tok til å tikke inn frå fjordbygdene
i Sogn hadde det norske folket
sagt nei til EF.Vinnarane var
småpartia på nei-sida, KrF, Vog
.Sp. Dei danna ei regjering med
på eit uvanleg tynt parlamentarisk
grunnlag, og som måtte
manøvrere mellom dei to store,
Ap og Høgre.
Hemmelege rapporter
Bjørn Humberset var statssekretær
under Kleppe. Ubåten var
hans første store sak.
- Regjeringa blei utsett for
hardt press undervegs for å reagere
sterkt. Etterpå fekk vi kritikk
for å ha vore for veike. Mange
hadde sterke meiningar, mellom
dei at vi hadde vare for tafatte.
- Kvaslutning blei trekt i ettertid?
- Det var at det hadde vore ein
undervassbåt inne i fjorden, og at
han hadde sleppt ut, seier Humberset.
Same konklusjon kom også i
hemrnelege rapportar om ubåtjakta
som Forsvarets Overkommando
hadde klar sommaren
1973. Etter stortingsvalet hausten
1973 inntok Arbeidarpartiet
på ny regjeringskontora. Nordmøringen
Alv Jakob Fostervoll
blei forsvarsminister for andre
gong:
- Eg blei orientert om at det
mest sannsynleg ilckje var noko
ubåt. Problemet var at vi ikkje
hadde sikre spor.
Overraskande
Fostervolls erindringar stemmer
overeins med det leiande tenesternenn
i Forsvaret fekk vite.
Jakob Børresen var nestkomrnanderande
på ein av ubåtane som
tråla Sognefjorden på jakt etter
ein kollega frå ei framand makt.
Nokre veker etter at ubåt jakta
drog han til utlandet for vidare
utdanning. Då han seinare kom
tilbake som offiser i marinen,
var haldninga at Forsvaret aldri
hadde prov på at ubåtar frå land
i Warszawapa1cta hadde krenkja
norsk territorium.
- Eg har ikkje før no vore
kjend med konklusjonane i rapportane
frå 1973. Det overraska r
meg at overkommandoen den
gongen kunne konkludere med .
at det var ein sikker ubåt, seier
Børresen.
Ubåt jakta iSogne- .
fjord~n i1972
BTMAGASINET, SIDE 16-23
ber 197L. tok imot tipset Ol Il ubålpenskapet
utanforVangsnesi Sogn.
Ubåtjakta starta raskt,og dagen etter
var ein relativtstor flåtestyrke på
plass i den djupe og trange Sognefjorden.
Idag er det kanskjevanskelegfulltut
å forstå den oppheta stemninga som
rådde, atommaktene som stod mot
kvarandremed vesle Norgemidt i
skotlinasom marin tumleplass. Men
•• I •.J ••.••••• l 11.<1 , .•.•••.•••••.• , I.. " ••.•••••.• ~. I ',--.1 :J' '.
dere eitryggleiksvurderingisaka.
Dettefor å nemne noko.
NESTEN 40 AR ER GATT sidan ubåtjakta
iSognefjorden.Murensfallhar
hatt sitt 20-årsjubileum.
Spørsmålet no er om det kan tenkast
nokon aktverdiggrunn til å halde
opplysningartilbake i 2010.
Hadde aldri bevis
Bevisa Forsvaret trudde dei
hadde på at det var ein ubåt i
Sognefjorden, smuldra opp i
ettertid.
Nedgraderte dokument Bergens
Tidende har gjennomgått, syner
at ilckje ein einaste av kontaktane
i norsk territorialfarvatn var
ein sikker ubåt.
Under jakta har Forsvaret fleire
ganger sonarkontakt med det
dei trur er ein framand ubåt.
Miner og rakettar går av så vasspruten
står. På land ristar det i
hus langt unna. Men når sonarsignala
blir analyserte i ettertid,
er konklusjonen at det ilckje var
ubåt. Ein stad viser analysane at
det var ein fiskestim som gjorde
utslag på sonaren. Ein annan var
motorlydar frå ein båt i ein
annan fjordarm.
I ei oppsummering av «Operasjon
Duck» som aksjonen
blei kalla, kon1c1uderte Øverstkommanderande
i Sør-Norge
24. januar 1973 med at «ingen
av de ia1c1ctagelser og tekniske
observasjonar som ble gjort var
aven slik natur at man kan fastslå
at en fremmed undervannsbåt
var til stede i det aktuelle
tidsrom».
Berre ein sonarkontakt står
uavklara. Natt til 24. november
rar den norske ubåten KNM
«Sklinna» inn signal frå det dei
trur er ein batteridriven motor .
Men denne kontakten kan ikkje
etterprøvast. På grunn av det som
mest sannsynleg er ein tabbe,
eksisterer det nemleg ikkje lydband
opptak av hendinga. Dermed
blir kontakten ståande att
som ein mogleg ubåt, «possub»
på fagspråket. Alle dei andre blir
kategorisert son «nonsub».
Også andre mistenkjelege hendingar
blir undersøkte. Ei tid trur
Forsvaret at radiosambandet blir
medvite forstyrra, men også dette
viser seg ugrunna.
Ii(
+
/
UBAT. ELLER?: Forsvoret rapporterte i lepet av kort tid både at det hadde vore fram and ubåt i Sognefjorden, og at det ikkje hadde vore ein framand ubåt i fjorden. Den storstilte jakta pågjekk i 16 dagar. traneuli
Forsvarsministeren fekk
vite at det hadde vore
ein framand ubåt inne i
Sognefjorden i 1972.
Berre månader seinare
kom ei ny regjering som
fekk stikk motsetl informasjon.
TERJE ULVEDAL
PER MARIFJÆREN
terje.ulvedal@bt.no
Medmånaders mellomrom skifta
Forsvaret meining og gav to statsrådar
høgst ulik informasjon om
den dramatiske ubåtjakta i Sognefjorden.
~9]1an Kleppe ( var forsvarsminister
då den militære aksjonen
gjekk føre seg i november
1972. I ettertid orienterte dåverande
Forsvarets Overkommando
statsråden om at det heilt
sikkert hadde vore ein ubåt, og
at fartøyet ikkje kom frå eit vennlegsinna
NATO-land.
- At det var ein framand ubåt
inne iSognefjorden clessenovemberdagane
i 1972, meinte vi med
så stor sannsynlegheit som det
gjekk an, fortel Kleppe i dag.
Trudde den var frå Sovjet
Men då AlvJakob Fostervoll (Ap)
tok over i Forsvarsdepartementet
nokre månader seinare, fekk han
heilt andre opplysningar:
- Eg blei orientert om at det
mest sanns leL ~e hadde
~fakta
ulJåtjakt
• Fleire vitneobservasjonar ved
Vangsnes i Sogn 12. novernber
1972 utløyste den største
norske marineoperasjonen i
fredstid.
• Forsvaret jakta på ein ukjend
ubåt ved hjelp av sonar frå fly,
helikopter og eigne ubåtar, og
det vart brukt djupvassbomber
og avfyrt ternerakettar.
• Etter 16 dagar med intens sø·
king konkluderte forsvaret med
at den ukjende hadde kome
seg ut i internasjonalt farvatn.
• I dag, snart 40 år seinare, herskar
det framleis tvil rundt kva
som eigentleg skjedde, og om
det faktisk var ein framand undervassbåt
i Sognefjorden.
•
IKKJE UBAT: Alv Jakob Fostervoll tok
over som forsvarsminister hausten 1973.
Han fekk vite ot det ikkje hadde vore ein
framand ubåt. ARKIVFOTO: BT
vore ein ubåt. Vi hadde ikkje
. sikre spor, seier Fostervoll.
I arbeidet med saka i dagens
laurdagsmagasin har Bergens
Tidende snakka med fleire av
aktørane frå den gongen. Kjeldene
fortel den same historia.
I etterkant var forsvarsleiinga
overtydde om det hadde vore
SIKKER UBAT: Johan Kleppe var Iotsvotsminister
frå hausten 7972 til hausten
7973.Han fekk vite at det hadde vore ein
framand ubåt i fjorden. ARKIVFOTO:NTB
ein framand ubåt der. Og at det
heilt sikkert var eit fartøy frå
Warszawapakta. r-
- Problemet var at vi ikkje var
sikre på nasjonaliteten, vi hadde
ikkje noko prov. Derfor var det
vanskeleg å reagere mot noko
land. Men vi rekna jo med at den
var sovjetisk, seier Kleppe.
r :.., A.;•
,
4 O
/
'I,!
~,
~~
,;
v}~-
, • :y.~ C
'I .-
..':~ +
----_.BERGENSTIDENDE LØRDAG 8. MAI 2010 I 10 I nyheter
NOVEMBER 1972: Eit orionfly frå Forsvaret flyg lågt over fiarden ved Balestrand. I ettertid har leitinga etter den framonde ubåten blitt karakterisert som ein umogleg operasjon,
det ville ikkje vare råd å finne ein ubåt inne i Sognefjorden. ARKIVFOTO: SVERRE MO, BERGENS TIDENDE
Lot ubåt få fritt
leide ut fjorden
+ Vangsnes ein mystisk gjenstand
bevege seg inn fjorden. Dei meiner
der kan VNP pPI'j~k0PPt' P:1
strategiar for å kame seg ut av
knipa. Måletmed begge er å tå til
«PTl Iøsn inv :1" rJnt rm'''liSTO'('11(]P
Forsva rsdepa rtementet
ville ha ubåten ut av Soq-
Ifakta
ub61jak,.t.a~."i .~.. '"
Sentrale
referat
manglar
Dokument og referat frå
reqierinqsrnete om ubåten
i Sogn finst ikkje i
Riksarkivet. Mellom dei
er referatet frå møtet då
aksjonen blei stappa.
Bergens Tidende har bedt
om innsyn i alle notat og
referat frå møte i Korvaldregjeringa
eller utval i
regjeringa som drøfta den
spente situasjonen då ein
framand ubåt truleg var
langt inne i norsk farvatn
førjulsvinteren 1972. Sjølv
om det beviseleg var ei
rekkje møte, har Riksarkivet
berre funne eit notat og
to referat frå møte i regjeringa.
Finn ikkje referat
I det eine referatet - frå
ein regjeringskonferanse -
går det fram at det ved tre
tilfelle hadde vare møte
mellom statsministeren,
utanriksministeren, forsvarsministeren,
forsvarssjefen
og andre militære
leiarar. Riksarkivet har
ikkje funne referat frå nokre
av desse møta.
Det mest oppsiktsvekkjande
er likevel at det ikkje
ser ut til å eksistere referat
frå eit hemmeleg møte
om kvelden 26. november.
Mellom dei som har omta-
J
llj
II
+ + Forsvarsdepa rtementet
ville ha ubåten ut av Sognefjorden
«uten
komplikasjoner». Regjeringa
drøfta korleis ubåten
kunne få fritt leide,
utan at dei ville bli skulda
for «unnfallenhet».
TERJE ULVEDAL
terje.ulvedal@bt.no
Dette går fram av regjeringsnotat
frå dei spente novemberdagane i
1972, då det som mest truleg var
ein framand ubåt frå austblokka
krenkte norsk territorium langt
inne i Sognefjorden. Dokumenta
viser at leiinga i Forsvarsdepartementet
var innstilt på ei løysing
der ubåten skulle få gå uhindra
ut verdas lengste fjord.
Drøftingane i regjeringa skjedde
23. november. Dagen etter
gjekk ubåten ut Sognefjorden.
Leita i 14 daga r
12. november 1972 ser folk på
• fakta
ub6tjakta i
Sognefjorden
• 12. november 1972 ser
folk på Vangsnes eit
fartøy dei trur er ein
ubåt gå inn Sognefjorden.
I daga ne som
følgjer kjem liknande
observasjonar frå andre
stader i fjorden.
• Ubåtjakta i Sognefjorden
er den største
marineoperasjonen i
fredstid her i landet.
Jakta pågjekk i nesten
14 dagar, og involverte
nærare 30 båtar,
.1helikopter og fly. ettertid konkluderte
.forsvarsleiinqa med
at det hadde vore ein
framand ubåt i fjorden.
Men av dokument som
er blitt frigitt dei siste åra
går det fram at det ikkje
finst tekniske bevis.
Vangsnes ein mystisk gjenstand.
bevege seg inn fjorden. Dei meiner
det kan vere periskopet på
ein ubåt, og varslar lensmannen
iVik Dermed går startskottet for
det som skal bli den største ubåtjakta
i norsk farvatn.
Under leiing av KNM«Tordenskjold
» tek nærare 30 militære
fly og fartøy del i ein ornfattande
leiteaksjon. Fleire gonger blir
det skote med skarpt, både granatar,
søkkjeminer og rakettar
blir avfyrte. Men 26. november
blir aksjonen avslutta. Konklusjonen
er at ubåten gjekk ut to
dagar tidlegare.
«Forvillet seg inn»
Etter å ha innhenta samtykke
frå alle dei noverande leiarane
for dei tre borgarlege partia som
danna koalisjonsregjering i 1972
- KrF,Sp og Venstre - har ETfått
innsyn i regjeringsnotat og referat
frå regjeringskonferansar om
ubåt jakta. l dokumenta kjem det
fram ny informasjon om korleis
den borgarlege mindretalsregjeringa
handtere dramatikken i
vestlandsfjorden.
I
I eit notat til regjeringskonferanse
23. november slår forsvarsminister
Johan Kleppe (V)fast at
det ikkje er snakk om eit fartøy
frå eit NATO-land som har gått
inn i fjorden. Ifølgje referatet frå
konferansen tek forsvarsminister I Kleppe til orde for to alternative •C
"
r - YM'b '., ",' ••• W h '>' 'ra, då ,
strategiar for å kome seg ut av
knipa. Målet med begge er å få til
«en løsning av det foreliggende
problem utan komplikasjoner» .
PlanAog B
Det eine alternativet er å gje ope
til kjenne at «dersom en stat har
mistanke om at en av deres ubåter
har forvillet seg inn i Sognefjorden,
er vi villige til å assistere
med å få den ut».
Plan Ber å kontakte visse statar
og gje uttrykk for at ubåten
skal få fritt leide.
«Sistnevnte alternativ vil imidlertid
av våre allierte kunne bli
tolket som unnfallenhet. Forsvarsministeren
heller derfor i
retning av det førstnevnte alternativet
», heiter det i møtereferatet.
Det blir ikkje trekt noko
konklusjon. Derimot går det
fram at statsminister Lars Korvald
(KrF),utanriksminister Dagfinn
Vårvik (Sp) og forsvarsminister
Kleppe skal snakke saman
seinare same dag. Om, og eventuelt
kva strategi dei la, går difor .
ikkje fram.
Dagen etter at dei mest sentrale
regjeringsmedlemene drøfta
kva linje dei skulle leggje seg
på, gjekk ubåten ut fjorden.
Ifølgje dokument som er blitt
nedgraderte dei siste åra konkluderte
forsvarsleiinga med at
ubåten gjekk ut om kvelden 24.
november,
ser ut til å eksistere referat
frå eit hemmeleg møte j"
om kvelden 26. november.
Mellom dei som har omta- "
la dette møtet er tidlegare
utanriksminister Johan
Jørgen Holst. Han var frå
1969 til 1976 forskingssjef
ved Norsk utanrikspolitisk
institutt.
Avblåste leiteaksjon
I ein større artikkel om
ubåtepisoden som i 1974
blei publisert på SAGE,eit
av verdas store akademiske
forlag, fortel Holst at
statsministeren, utanriksministeren,
forsvarsministeren
og forsvarssjefen
var til stades. Etter råd frå
forsvarssjefen, general Herman
Fredrik Zeiner-Cundersen,
avgjorde regjerin- t
ga å avblåse leiteaksjonen.
Forsvarsleiinga var på dette .,
tidspunkt overtydd om at
ubåten hadde gått ut fjor- l.
den to dagar tidlegare, om
kvelden 24. november.
Fleire kjelder opplyser til
Bergens Tidende at det slett
ikkje var uvanleg at det blei
halde uformelle møte mellom
medlemer av regjeringa
utan at det blei skrive
referat.
I,
6 NYHENDE FIRDA TORSDAG 31. DESEMBER 2009 •In
SOGN/HAAKONSVERN:
Kontreadmiral Bjarne
Grimstvedt nekta heile
livet for at det var minst
ein sovjetisk ubåt han
jakta på i Sognefjorden i
1972. I nyleg nedgraderte
dokument kjem sanninga
fram.
GEIR BJARTE HJETlAND tekst
Tidlegare hemmelegstempla, no
nedgraderte, dokument frå Forsvaret
og regjeringskontora,
stadfester det dei fleste trudde,
at det faktisk var ein sovjetisk
ubåt ein leita etter i fjorten hektiske
novemberdagar for meir
enn 37 år sidan. Dokumenta
avslører også at marinen sleppte
ubåten frå seg etter ein taktisk
bommert.
I dei mange og omfattande
dokumenta som vart skrivne om
hendingane i fjorden, vert det
hevda at det var ein ubåt frå Austersjøflåten
som drog nordover
på tokt til verdas lengste fjord.
Den såkalla «Sognefjordenaffæren
» er framleis den største
norske marineoperasjonen i
fredsti.d og involverte i.kkje mindre
enn fire fregattar, to norske
ubåtar, ti MTB-ar og tre helikop-
'4
omme atu ått
nekta han
for at det
nokon
gong var
ein ubåt
han var
med og
jakta på, i
alle fall
offentleg.
Nei,
det var
nok ingen
ubåt i Sognefjorden
i 1972.
Men den
gongen
var "det
blodig alvor og nesten krigsliknande
tilstandar, sa Grimstvedt
til Bergens Tidende så seint som
i 2005.
Om det var teieplikta, eller
andre årsaker som som gjorde at
han aldri stadfesta ubåten, får
ein aldri vite. Men rapportane og
møtereferata som no er nedgraderte,
etterlet seg ingen tvil om
at det var minst ein framand
ubåt som leika katt og mus med
det norske forsvaret i 16 novemberdagar
midt under Den kalde
krigen.
VART ADMIRAL: Bjarne
Grimstvedt leidde operasjonen
i Sognefjorden.
Han vart seinare generalinspektør
for Sjøforsvaret
og kontreadmiral.
Han døydde i 1978.
Foto: BA
Kritikk mot taktikk
Ei hending som aldri tidlegare
har blitt gjort kjend, er det som
skjedde grytidleg om morgenen
Il Nedgraderte dokument avslører kva sor
+
~n
1 eigentleg skjedde ytst i Sognefjorden
. ...... "..,......:.:: ..
i e »
Ansvarleg redaktør: Rune Sviggum
Full frigjeving
Årsmøtet i Balestrand Arbeidarparti har gjort
vedtak om at alle dokument og rapportar om ubåtsaka
frå hausten 1972 blir gjort offentleg. Dette
er eit vedtak vi støttar fullt ut, no er det på tide at
sanninga kjem fram. Alt tyder nemleg på at det var
ein framand ubåt i Sognefjorden for snart 38 år
sidan. Det er såpass lang tid at Forsvaret no bør
legge alle korta på bordet .
Denne vinteren har det vore ein mediedebatt her
i fylket om saka, og det har vore mange innspel,
det eine meir fantastisk enn det andre. Det er nok
ikkje alle media som har granska kjeldene sine
godt nok, ein har vore meir interessert i å «spisse
saka». Nokre har nok sjølve kontakta media for å
få fram sin versjon.
Men dersom vi no får dette opp på bordet treng vi
ikkje spå lenger, då får vi vite kva som verkeleg
skjedde denne hausten.
Vi er heilt samd med Balestrand Ap når dei i vedtaket
skriv at det er viktig at vanlege menneske
sine observasjonar blir tatt alvorleg. Mange menneske
i området Vangsnes/Kvamsøy opplevde at
det vart stilt spørsmålsteikn ved deira observasjonar,
og det er det berre Forsvaret som kan bøte
på. Med å legge fram dokumenta i saka vil alt
kome for ein dag.
Ein må her vere merksam på at dei som melde frå
er folk som kjenner Sognefjorden ut og inn,
fredstid og involverte ikkje mindre
enn fire fregattar, to norske
ubåtar, ti MTB-ar og tre helikopter.
Ei hending som aldri tidlegare
har blitt gjort kjend, er det som
skjedde grytidleg om morgonen
24. november, nøyaktig bestemt
klokka 03.10:
Etter over to vekers leiting val'
Forsvaret i ferd med å gje opp.
Den norske ubåten «KNM Sklinna
» fekk brått ein
temmeleg sikker
kontakt med ein
ukjend ubåt på veg
utover fjorden.
«Sklinna» oppheldt
seg då i fjordområda
mellom
Gulen og Høyanger.
Det blei straks
sendt melding til
fregattane «KNM
Trondheim» og
«KNM Narvik»
som låg innanfor
området der
«Sklinna» hadde
fått kontakt. Iein av dei tidlegare
hemmelege rapportane heiter
det vidare:
«Av en eller annen grunn -
Nekta offentleg
Dei nedgraderte dokumenta frå
ubåtjakta fortel mellom anna om
at taktikken med å
bruke sonar og
søkkjeminer for å
få fatt på inntrengaren,
var
vanskeleg å bruke
i Sognefjorden.
Verdas djupaste
fjord har fleire lag
med vatn, og høgt
innslag av ferskvatn.
Difor var
jobben ekstra vanskeIeg.
Kontreadmiral SItat henta frå eit av S)øforsva-
Bjarne Grimstvedt rets dokument frå hendinga
var i november
1972 skipssjef på fregatten
«KNM Trondheim», og leiar for
operasjonen. Meri heilt til han
døydde i 2008, 78 ål' gammal,
, ,«Kl 0900 fredag
24. nov.
hadde et Orion-fly
kontakt med antatt
undervannsbåt helt
ute i utløpet av fjor-
. den. (.u) Den var da
klassifisert som sik- .
ker undervannsbåt»
Johan Bakke har stadfesta at det
var ein ubåt, medan yrkesmilitære
nektar.
• Gjennom Den kalde krigen var
det ei rekkje ubåtjakter i norske
fjordar.
'.;l'.~..>:~·· .:;.•.. "",' ~"
ubåten skulle sleppe så lett ut av
Sognefjorden som den då gjorde.
Spørsmål ein kanskje aldri får
svar på, er om det sat andre krefter
høgare oppe i systemet som
gav direkte ordre til fregattane
om å la ubåten gå? Det finst
framleis dokument om «Sognefjorden-
affæren» som er stempla
UBAT: Det var mest tru leg ein ubåt av den sovjetiske Whiskey-klassen den norske marinen jakta på i Sognefjorden i november 1972.
utlånt frå amerikansk militærforum.
antakelig skipssjefens skjønn på
basis av de opplysninger han
hadde - ankom «KNM Narvik»
til utløpet av Sognefjorden først i
11-1200 tiden den 24. nov. Den
kastet da ut en synkemine, men
hadde ingen kontakt. Dersom
«KNM Narvik» straks hadde
seilt utover kunne den vært i
utløpet tidlig på morgenen fredag
24. nov. I betraktning av at
den antatte observerte undervannsbåt
var på vei utover og
kunne være i utløpet 'i 08-0900-
tiden, burde nok «KNM Narvik»
seilt utover ganske raskt og derved
kommet dit før undervannsbåten.
»
«Nato Top Secret»
Men kritikken mot marineoperasjonen
held fram i rapporten:
«Kl 0900 fredag 2'4. nov.
hadde et Orion-fly kontakt med
antatt undervannsbåt helt ute i
utløpet av fjorden. Kontakten
var på vei utover. Denne melding
ble først mottatt av FO (Forsvarets
Overkommando, red. mrk.)
lørdag 25. nov. om kvelden. Den
var da klassifisert som sikker
undervannsbåt. «KNM Narvik»
hadde med andre ord vært 2
timer for sent ved fjordens
utløp».
Dette dokumentet syner at det
mest truleg ikkje var noko ønske
frå toppleiinga i Forsvaret at
Sikker i sitt syn på at det var
Det var ferje matrosen Mons
tangetelg og sonen som var
dei første som varsla om
mogleg ubåt i Sognfjorden.
Frå Vangsnes såg dei det som
dei meinte garantert var eit .
periskop.
Alarmen gjekk ikkje berre på
Haakonsvern etter vitnemålet
til Langeteig. Regjeringa vart
varsla, det same vart naturleg
nok Forsvarets Overkommando
- og ikkje minst Nato. På denne
måten kunne ein raskt rekvirere
to britiske Seaking-rnarinehelikopte
r, som deltok med sitt
sonar-utstyr i jakta på ubåten.
Dei nyleg nedgraderte dokumenta
syner mellom anna at
regjeringa hadde ei rekkje hernmeleghaldne
møte om situasjonen
i Sognefjorden, og dåverande
forsvarsminister Johan
Bakke (V) vart halden løpande
orientert om utviklinga. Han
er den einaste i den då
Ein må her vere merksam på at dei som melde frå
er folk som kjenner Sognefjorden ut og inn, dei
har budd ved fjorden i heile sitt liv, og har sjølvsagt
observert «uvanleg aktivitet» i fjorden.
Framleis lever det menneske som er sikre på at
dei såg ein ubåt, og vi ser ingen grunn til å tvile på
at det var nettopp det dei gjorde. Dersom det er
slik at leiinga i Forsvaret meiner noko anna må dei
.legge fram prov for det.
Båtane var drivne av solide
dieselmotorar og ved normal
I det heile tykkjer vi det er meir enn rart at Forsvaret
vil ha deiskuldingane som har kome fram
hengende 'over seg, i alle fall 38 år etter at det
skjedde. Vi er fullt merksame på at vi snakkar om
storpolitikk, og at det var andre tilstandar i verda i
1972 enn det er no. Vi tenkjer då først og fremst
på Aust-Europa.
Det vart bygd nærare 250 slike ubåtar i Sovjetunionen frå 1951 til 1963. Både dette fotografiet og ubåt-fotografiet på førstesida er
Foto: Det amerikanske Forsvaret.
«hemrneleg» og «Nato Top
Whiskey-ubåt
Men dei nedgraderte dokumenta
slår fast at det truleg var ein
ubåt av den sovjetiske Whiskeyklassen
som var på «synfaring» i
Sogn i november 1972.
I åra etter gjekk rykta om at
det kunne vere ein polsk eller
rra desse UUKU1l1l!IlLa "YIlCl et.L
dette er lite sannsynIeg. Snarare
var det altså ein sovjetisk ubåt
frå Austersjøflåten som var
på tokt, kanskje til og med to i
lag.
it ubåt-periskop dei såg
verande politiske og administrative
leiinga i Norge som har
stadfesta at det verkeleg var ein
ubåt.
At ein ønskte å ta ubåten, var
klart, men om dette ønsket var
like sterkt hos Nato-leiinga, var
vel heller tvilsamt. Midt under
Den kalde krigen var det ikkje
nokon ønskedraum å ta sovjetiske
ubåtar på fersken i norske
farvatn. Ubåt jakta i november
1972 var berre ei av ei rekkje
omfattande ubåt jakter i norske
fjordstrok på 70- og BO-talet,
men i historisk lys er affæren i
Sognefjorden den desidert mest
omfattande.
Og truleg var ikkje ubåten
åleine. 27. november 1972
skreiv tenestemenn i Forsvarsdepartementet
ein intern rapport
der det står:
«De to norske fregattane fra
STANAVFORLANT (Natos ståancle
marinestyrkar i Atlanterhavet,
red. mrk.) kom til norsk
sjøterritorium først ca. K11200
Vi kan ikkie kome på eit einaste argument for at
.... :)'- ~ .• ,,01 r G lli overflata. ,JoJ,.) i~~"l .l~I •••••••• tp ~V~l~""""""" l...J.~''''
til avfyring. Dei kunne dykke
ned til 200 meters djupn, og
såleis lett skjule seg i til dømes
Sognefjorden.
Balestrand Ap har kome med eit viktig utspel som
bør følgjast opp av partiet sentralt, så viktig er ,1.'.
nemleg denne saka for alle oss som bur langs fjorden.
Det er berre full offentleggjering som kan få
slutt på spekulasjonane.
redaksjon@firda.no
den 24 nov. De hadde da kontakt
med (sikker) undervannsbåt
umiddelbart utenfor norsk
sjøterritorium utenfor Sognefjorden.
Det har forøvrig på det
tidspunktet antakelig vært 2
ukjente undervannsbåter .neddykket
i området utenfor Sognefjorden
».
Det vert ikkje spekulert i om
begge dess e ubåtane var inne i
fjorden, men kjelder i Forsvaret
hevdar at dette slett ikkje var
usannsynIeg.
www~h()yan~
Postboks 10, 6991 HØYANGEF
-----------~---------------------------------------------------------- I
Sent~lbord:57· 4 9 I
Telefaks •............................................................................................................................................................. ;...57 7J
Redaktør Rune Sviggum (rune.sviggum@ytrelognr.no) 57 7145 95/577.
Marl<nad'ssjef Marianne Taule (marianne.taule@ytrelogn.no) 57714590/577:
Journalist May Britt Elde (may.britteide@ytrelogn.no) 57714594/577:
Journalist Vegar Volle (vegar.volle@ytrelogn.no) 57 714596/57 7:
Teknisk avdeling 57 714592/ 57 7:
I Gulen: Hans Petter Martinussen ~anl.martinumn@eniveltne.t5)77822 24/482'
- Ubåt-lø domane
er halvveges rotens
Historikar overtydd om at ubåten var i fjorden
Historikar Johs. B. Thue er
ikkje 'overraska over at forsvaret
i alle år prøvde å
halde på løyndomane om
ubåtjakta i Sognefjorden i -
1972.
GEIR BJARTE HJETlAND tekst
Han meiner dette vitnar om det
han kallar halvveges rotenskap i
sambandet mellom den politiske
leiinga i Norge og Forsvaret.
Firda kunne nyttårsaftan
avsløre at tidlegare hemmelege
rapportar og dokument slår fast
at det var minst ein fram an d
ubåt i Sognefjorden i november
1972, mest truleg ein sovjetisk
ubåt av Whiskey-klassen frå
Austersj ø-flåten.
«Reinaste tØV»
Som Firda skreiv, så nekta Forsvaret
kategorisk for at det
nokosinne var ein ubåt dei leita
etter i Sognefjorden. Historikar
og tidlegare fylkespolitikar, Johs.
B. Thue frå Balestrand, er slett
ikkje overraska over at forsvarsleiinga
aldri har stadfesta at det
var ein framand ubåti Sognefjorden.
.
- Denne saka har interessert
meg i alle år, og eg har fleire
gonger diskutert dette med sentrale
personal' i den pori l~i\L
leiinga i Norge, og der har ubåtjakta
alltid blitt framstilt som det
«reinaste tøv». Sjølv tvilar eg
ikkje eit sekund på at det var
minst ein framand ubåt i fjorden,
seier Thue til Firda.
Rotenskap
Han trur og meiner at det som
,
'
Vi skal ikkje
. gløyme at når
vi kjem til Ardal eller
Lærdal, så er vi midt
inne i fedrelandet
Johs. B. Thue
skjedde i Sognefjorden i november
1972 kan setjast inn i ein
større samanheng, der kommunikasjonen
mellom den politiske
leiinga og Forsvaret har vore i
beste fall mangelfull i åra etter
krigen.
- Eg er så fri at eg kallar mykje
av det som har skjedd mellom
l)UHl.i:'h. h..:.llUb Ub J.\jl ..'\~~J"'~,~ •
1945 for halvvegs rotenskap, slår
Thue fast.
Ei rekkje av dei nedgraderte
dokumenta Firda har fått tilgang
til, syner at den politiske aktiviteten
var svært høg under
«Sognefjorden-affæren» som
saka valt heitande i Oslo. Det
vart halde ei rekkje ekstraordinære
regjeringsmøte om saka,
jamvel midt på natta. Dåverande
forsvarsminister Johan Bakke
(V) er då og den einaste som i
nyare tid faktisk har stadfesta at
det faktisk var ein ubåt, noko forsvaret
altså kategorisk benekta.
Strategisk viktig
Det har vore spekulert mykje i
kva som gjorde dei vestnorske
fjordane, og ikkje minst Sognefjorden,
interessant for Warszawa-
pakta med Sovjetunionen i
spissen, og historikaren er ikkje i
tvil.
- Vi skal ikkje gløyme at når vi
kjem til Årdal eller Lærdal, så er
vi midt inne i fedrelandet, og
fjordane har såleis ein langt vik-
• 1
J
geografisk enn dei fleste andre
geografiske område her i landet.
Eg er overtydd om at den strategiske
posisjonen og den høvesvis
enkle tilgangen, gjorde at Sovjet
brukte våre fjordar som «leikegrind
», seier historikaren.
Sjølv budde han i Bergen då
ubåt jakta pågjekk i november
1972, men som ung og politisk
interessert historikar den gongen,
leste han det meste om det
som vart referert i media, ikkje
minst i Bergens Tidende, som
f( l rde saka tett.
- Det var eit voldsomt skjog
det heile, og eg er ikkje i tvil om
at det var ein ubåt ein leita etter
den gongen.
redaksjon@firda.no
Ligg det atomvåpen på
botn av So e orden?
Asbjørn Massnes: Forsvaret skuldar oss svar på ubåtgåta
HØYANGER: - Russiske
ubåtar kunne føre atomvåpen
på I970-talet. Dersom
det ligg ein ubåt på botn
av Sognefjorden, må folk I få vite det, krev Asbjørn
Massnes.
SIGURD L0SETH tekst
Han el' overtydd om at Forsvaret
senka cin ubåt ved Nordeide i
1971. Og den skrcrrunande tanken
el' at dcn kan ha vorc utrusta
med atomvåpen.
- E~ kan ikkje påstå at var
.rtomvåpcn pli dei russiske uhåtane
som opererte i Sognefjorden,
men ubåtar av Whiskeyklassen
var utrusta for det. Inne i
trenge norske fjordar var dei
vanskelcge it angripe, samtidig
som dei kunne nå heile Europa
med rakcttar, seier Massnes.
Han trur det vil vere krcvjande
å finne svaret pa. 1400 meters
djupne i mudderet på botn av
Sov;neljorden.
IklT" russ.uan« kall sva n' pii
<lIll d,'i h;llld,' ;r(lIll1V;''11<'1loru
bord, men det norske forsvaret
må no lcggje fram all den informasjon
dci sit på. Det må vere
Asbjørn Massnes.
ein eller annan grunn til at del
framleis finst dokument som er
stempla «hernmeleg» og «Nato
Tap seeret».
Nedgradering
- Eg forstår at saka vart hemmelegsternpla
under den kalde krigen,
men ikkje i dag. Dersom
ikkje Forsvaret ncclinadercr alle
dnkttllH'llta, vil SIH'kttlasjOIl<lIl(,
II<'IT\' 1t;t1d,~I'r;lllt, svie-r Masxru-s
som onskjer å presisere nokre av
opplysningane som kom fram i
gårsdagens Firda-oppslag om
hendingane i Sognefjorden i
november 1972.
Bombinga av u-båten som han
meiner vart søkt ved Nordeide,
skjedde ikkje frå helikopter. Frå
fjellet på Massnes såg og høyrde
han fleire rnilitærfartøy som
sleppte sjokkgranatar og søkkeminer.
Si\. !11(ln r;e at han ikkie kan
'::'Ll~uuct, hJl LeI u.ur.
Sjolv S:1)'; hall ikkje oljeflak på
sj øc n, men mannskapet på ferja
fortalde at dei observerte dette.
Full kontroll
Det irriterer han sterkt at Forsvaret
hevda r at ein russisk ubåt
Ilt rte seg ut.
- For del tørste var det minst
to ruxxixke ubå tar i fjorden, og
Forsvaret hadde lenge prøvd å ta
..dei, Ved Nordeidc gjorde dei eit
skikkeleg varp, men dei kunne
ikkje senke ein ubåt som kunne
ha atomvåpen om bord. I staden
prøvde dei il. skade den og tvinge
dell opp, Men lærdommen var at
russarane heller let seg senke
enn il.gå opp, hevdar han.
Seinare såg Massnes sjølv at
Forsvaret fnl~de etler ein ubåt.
'l'rttl,')~ tlliill,· dr-n opp liJr ii lad!,
l ia t t cria . l,'lIlk pfi la Ild hoyrc
lyden av eliesclmotora ne.
- Vi oppdaga først eit helikopter
komme sakte ut fjorden. Då
eg sette kikkerten på det, så eg
ein ubåt som gjekk med tårnet
oppe og passerte forbi der vi bur.
Så løfta helikopteret seg opp i 5-
600 meters høgde, og ut frå
. Brekke kom KNMTrondheim og
la seg midt i Sognefjorden. Utanfor
Alværa dukka ubåten og helikopter
snudde innover igjen,
l.lel1kUIJlt:rcL ~kiJi:iLC ned ein
røykgranat, tydelegvis for å signalisere
til KNM Trondheim
kvar ubåten dukka.
- Dei hadde full kontroll på ubåten,
hevdar Massnes.
Heilt borte
Massnes siterer også Bergens
Tidende frå 2005, der Arne Henden
fortcl om ein flytur til Bergen
der dei observerte fire marinefartøy
som eksporterte ein
sigarforrna u-båt på veg ut fjorden
mellom Balestrand og Nessane.
Ubåten låg midtfjords like
under overflata.
Dei var ikkje i tvil, dei såg ein
ubåt.
Tilbake i Gloppen varsla dei
Håkonsvern, men fekk beskjed
av Forsvaret om aldri å fortelje
kva dei såg, siterer Massnes frå
artikkelen.
Folk ved Sognefjorden var klar
over dei russiske ubåtane i
mange år. Etter clei dramatiske
hendingane i 1972, var dei fulJstend
ig borte, fortel Asbjørn
Massncs,
sigurd.loseth@firda.no
Blir for spekulativt
- Dette vil eg ikkje kommentere
eller ha synspunkt på..
Det seier fylkesrniljøvernsjcf
Nils Erling Yndesdal hjå Fylkesm
a n n e n t.i l påst.mduuc f'di
Asbjorn Maxsuus Dill ,il eiu russisk'
ubåt, som kanskje inneheld
atomvåpen, ligg senka i Sognefjorden.
- Dette blir for spekulativt, og
det ligg utanfor mitt ansvarsområde.
Dersom det er snakk om
ein utanlands ubåt frå eit ikkje-
Nato-land, så er det ei hogpolit
ixk sak f'(Irsv<lrslll('s"i~, O)~ i d"ll
grad del skulle vere atomv.ipcu
om bord og fare for spreiing, sit
har Statens strålevern ei rolle,
seier fylkesmiljøvernsjefen.
r u- åt el•
sen l• en
~/ ;l
'- J
Il Asbjørn Massnes vitne tilluftang~ • I 1972
KREV TILTAK: Asbjørn Massnes i Kystpartiet krev at politikarane engasjerar seg i Sognefjorden, som han meiner er nærast tom for fisk.
Asbjørn Massnes så~k~ter sende søkkjeminer over u-båtar i sognefjordJ(~~A~åg også oljeflak flyte opp i
fjorden ved Nordeide, og er overbevisst om at dei dokumenta som framleis er stempla som hernmelege og «Nato
Top SecreV>viser akkurat dette. - Eg trur det ligg ein ubåt på botnen av Sognefjorden, seier Massnes. Side 7
UBATJAKTA:Fregatten KNM «Trondheim» på ubåtsøk i 1972, med Balestrand i bakgrunnen. Foto: Bergens TIdende.
Berre ein ubåt
vendetilb
STAVANGER: - Eg ser
ikkje bort frå at det kan
liggje ein polsk ubåt på
botnen av Sognefjorden,
seier pensjonert stats/os
Ingvar Sognnes.
HELGE JOHNSEN Tekst
Etter omtalen i Firda og andre
media av opplysningane i ned-
-;raderte dokument frå ubåt jakta
for 38 år sidan, går Sognnes no
ut med ei historie han til no har
halde for seg sjølv.
- Ifolgje danske observasjonar,
kan det ha handla om to pol-
-ke ubåtar. Det er ikkje utenkjeleg
at den eine vart senka, seier
den 85 år gamle tidlegare statslo-
-cn, som opphavleg er frå Hylle-
-tad, o~ i dag bur i Stavanger,
Øresund
- Vinteren 197:3 losa cg ei n
Il Dansk observasjon i 1972
SAKA' . '._0 o' ~J 0'0 . '", : . ' ,:~--:.'
• Nedgraderte dokument har
vist at Forsvaretmeiner dei
hadde sikker kontakt med ein
ukjend ubåt under ubåtjakta i
1972.
• Asbjørn Massnes, som var
augevitne til eitt av åtaka med
søkkjeminer, er overtydd om at
det vart søkkt ein ubåt.
dansk båt frå Stavanger og nordover
langs kysten av Vest-Norge.
Skipsføraren var ein dansk los,
som vanlegvis losa farty i Øresund,
men som tok denne turen
på fritida si. Medan vi passerte
Sognefjorden, kom vi til il snakke
om ubåtjakta SOIll hadclc gått
føre seg kort tid i førevegen. Då
fortalde han meg følgjande:
- Kort tid før ubåtjakta i Sognefjorden
hadde danskane
observert to polske ubåtar på veg
ut av Østersjøen. Farvatnet i
0resund er så grunt at ubåtar
som skal passere, må gå i overflatestilling.
Begge båtane var av
eldre russisk type. Etter at ubåtjakta
var avslutta, observerte
danskane at det berre kom ein
ubåt attende til Østersjøen, seier
Sognnes.
Framleis hemmeleg
- Observasjonane danskane
gjorde, kan tyde på at den andre
ubåten hadde blitt senka i Sognefjorden.
Spørsmålet er 0111 det
er av slike grunnar som gjel' at
norske styrcruakter framleis le)!;)!;
lok over deler av' materialet 0111 Ingvar sognnes
ub åtjakta. Det må handle om
noko viktig, når dei etter snart
40 år enno ikkje kan ap ne dokumenta,
seier han.
- Etter det eg vart fortalt, var
dei gamle polske ubåtane sende
inn i Sognefjorden for å teste u
fjorden som gøyrnestad. Skulle
desse bli oppdaga, ville ikkj:
Sovjet vere direkte in\'olvert
Sjølv trur eg at ubåtarie medvit.
la opp til å bli sett og kanskje
jakta på, sidan dei viste seg vel
stade r der det var busetnad, seie,
Ingvar Sogn nes.
,
'
Er det difor gamle
dokument framleis
er hemme/egstempla?
UHELDIG UVISSE: Tor Bremer vil prøve å bidra til å få fram meir informasjon om ubåtgåta. Arkivfoto: Bent Are Iversen
-r />: i : Vil ha avklara
atom-mis ken
HØYANGER: - Dersom
folk er urolege for at det
kan liggje ein sovjetisk
ubåt med atomvåpen på
botnen av Sognefjorden,
trengst det avklarande
fakta på bordet.
HELGE JOHNSEN tekst
Stortingsrepresentant Tor Bremer
(Ap) tvilar sterkt på Asbjørn
vlassne si påstand om at Forsvaret
truleg senka ein sovjetisk
ibåt ved Nordeide i 1972. Men
.ian er innstilt på å prove å få
~am informasjon som kan rydde
iort uvissa.
Sjekke ut
. Eg vil ut frå min posisjon prove
l sjekke ut kva som er tilfelle,
.cier Brerner på spørs mil frå
'irda.
Il Bremer (Ap) ønskjer ubåtfakta
• Nedgraderte dokument frå
ubåt jakta i Sognefjorden i 1972
tyder på at Forsvaret let ein
oppdaga ubåt sleppe frå seg
etler ein taktisk bommert
Il Asbjørn Massnes, som var
augevitne til at det vart brukt
søkkjeminer, er overtydd om at
ein ubåt vart senka.
- Betyr det at du kjem til å stille
eit spørsmål til Forsvarsministeren?
- Det er mogleg. I så fall blir
det eit skriftleg spørsmål til den
rette ministeren. Det kan eventuelt
vere andre kanalar som
høver til å ta opp slikc ti ng
~iellnom. Men e~ skal sj:l p;i
saka, seier stortingsrepresentanten.
Skeptisk
Eremer legg likevel ikkje skjul på
at han er skeptisk til framstillinga
Massnes har gått ut med i
Firda.
- Utsegnene om at det kanskje
ligg atomvåpen på botnen av
Sognefjorden, hoyrest ut som eit
avsnitt frå ei bok av Rune Timberlid,
og det er veldig lett å starte
spekulasjonar det ikkje er
grunnlag for. På den andre sida,
bor vi få mest mogleg informasjon
på bordet, dersom ei slik uro
er reell. Spørsmåla som blir reiste
gir grunnlag for å prøve å kvittere
ut kva som faktisk er tilfelle.
Men vi må akseptere at ikkje alt
kan hli offcntlcggjort. seier stortingsrepresen
tan ten.
Asbjørn Massnes fortaIde i
gårsdagens Firda om korleis hau
under den landskjende ubåt jakta
sjølv såg og høyrde militærfarty
sleppe granatar og søkkjerniner
ved Nordeide.
Ifølgje Massnes, fortalde
mannskapet på ferja at dei
observerte oljeflak på sjoen.
- Dersom det ligg ein sovjetisk
ubåt pa botnen av Sognefjorden.
må tolk få vite det. Nedgraderer
ikkje forsvaret alle dokumenta,
vil spekulasjonane berre halde
fram, sa Massnes til Firda.
, Il Vi bør få mest
I mogleg informasjon
på bordet.
Stortingsrepresentant Tor Sremer (ADJ
gjeven for stor vekt høve
aksjonen sin storleik.
~ ~~.
AUGEVITNE: Jack Eggum og kompiseh var'12 år gamle då dei såg nsudbluss vart skote opp over Sognefjorden. Forsvaret spekulerte i om den sovjetiske ubåten, som dei jakta på;.
kunne ha hjelparar på land Sjølv trur Jack Eggum at rakettane vart avfyrte frå Kleppa. (Bak i bile te t).
«Det var me som
såg naudrake ne»
Var augevitne Avhøyrd av lensmannen
LEIKANGER:
Hotelleigar Jack
Eggum fortel no
om korleis han
som 12-åring
vart vitne til at
naudrakettar
vart skote opp
over
Hermansverk
midt under den
intense ubåtjakta
i november
1972.
Nedgraderte dokument,
som Sogn Avis
har tilgang til, fortel
mykje om den
berømte ubåt jakta i Sognefjorden.
Mellom anna om dei
to unge kompisane som brått
vart ein del av det internasjonale
dramaet ute på fjorden.
- Me dreiv og sykla frå
hotellet og ned mot kaien, då
me brått fekk auge på
naudrakettane som vart sendt
opp. Eg er til desse dagar overtydd
om at dei vart sendt opp
frå Kleppa, sjølv om eg ikkje
kan prove dette, seier Jack
Eggum til Sogn Avis.
Lokale rakettar?
I dokument a frå forsvaret vert
det hevda at ubåten kan ha
hatt hjelparar på land, men
Eggum, som mange andre trur
like gjerne at det var lokale
heltar som ville driva gjøn
med forsvaret.
- Eg heller vel i den retninga,
humrar han og fortel
korleis dei vart oppdaga som
vitne til hendinga.
- KNM «Trondheim» låg
ute i fjorden utanfor Hermansverk,
og då rakettane gjekk
av skrudde dei på enorme lyskastarar
som dei sveipa over
Leikanger og Hermansverk.
Då oppdaga dei oss ute på
Knausen. Ikkje lenge etter
vart me henta inn til eit
avhøyr av lensmannen og me
fortalde om det me hadde sett.
Meir merksemd
Litt sein are dukka den nyleg
avdøde NRK-legenda Lars
Jakob Krogh opp og intervjua
dei to gutane om hendinga.
Intervjuet vart brukt i eit to
timar langt TV-program om
ubåtsaka, der NRK stilte
mange kritiske spørsmål
rundt den store ubåt jakta.
Programmet leia av Krogh
var og tema på eit hemmeleg
regjeringsmøte, der fleire
uttrykte frykt for at dette ville
skape meir merksemd enn
ønskeleg kring dei marine
operasjonane i fjorden.
Spanande tid
Sjølv hugsar Jack Eggum det
som hende i novemberdagane
1972 som om det skulle ha
vare i går.
- Me var j o smågutar på den
tida og det var jo spanande
når dei sprengde søkkeminer
ute i fjorden så det rista mellom
fjella. Men for oss var det
jo ekstra spanande når me
sjølve måtte vera vitne til ei
hending som forsvaret openbert
tok svært alvorleg.
I dei nedgraderte saksdokumenta
frå forsvaret sin
aksjon mot ubåten, er vitneutsegna
til Jack og kompisen
nemnd fleire ganger, og det
vert og hevda at det dei sa til
lensmannen den gongen vart
Geir Bjarte Hjetland
geir. bi0rle@sognovis.no
\!~l/I nær.to Veker i november' . :~,t+1972. leita det norske forsvaret, "
:, .,;' med støtte frå den britiske'
f>~\;m,arinen, ett~~ eiDJraIT.'and
;' ': .•ubåt iSognefjorden;,.;"
!!~Søk Vart sett i Je~ketterat,
; ;::ferjematros MO,ns,La~geteig , .
,;: .. og sonen såg periskop i
',,;;-':'overtlatsstilllnqrstt utantor· .
'I· ,'.'; Vangsnes" .'
• Mange spekulasjoner om' kvifor .
båten slapp unna, ein teori er ,
.::, Øårleg kornrnunlkasionrnellom
,,'del norske fartvannn
ubåt
Sovjetisk ubåt slapp unna - bt.no Side l av 2
Lukk \'inducl
Sovjetisk ubåt slapp unna
Nedgraderte dokumenter avslører tabbe ijakten på sovjetiske ubåter i Sognefjorden for snart 40 år
siden,
Publisert: 3l.des.2009 11:41
Oppdatert: 31.des.2009 17:48
Warszawapakt-landene i øst mot NATO-landene i vest. Militæralliansene sto mot hverandre i en
kald krig der hver bevegelse ble nøye fulgt fra den andre siden.
/
Idenne spente situasjonen dukket et periskop opp av fjorden ved Vangsnes. De nedgraderte
dokumentene bekrefter at det var i alle fall en fremmed ubåt i fjorden.
Bjarne Grimstvedt ledet jakten i 1972. Han hevdet hele sitt livat det ikke var noen ubåt i
Sognefjorden:
Les også
- Det var ingen ubåt i Sognefjorden
- Nei, det var nok ingen ubåt i Sognefjorden i 1972. Men den gangen var det blodig alvor og
nesten krigsliknende tilstander.
Les mer
Storstilt jakt
Avisen Firda skriver i dag hva nedgraderte dokumenter forteller om den intense ubåtjakten for
snart førti år siden.
Inoen hektiske novemberdager i 1972 søkte norske og britiske militære styrker etter fremmede
ubåter iverdens dypeste fjord.
Sonar og synkeminer ble brukt for å tvinge inntrengerne opp til overflaten.
Tabbe-jakt
Den 24. november klokken 03.10 skjedde noe som til nå ikke har vært kjent.
Firda skriver at den norske ubåten «K M Sklinna» fikk kontakt med en ubåt som var på vei ut
fjorden mellom Gulen og Høyanger.
To norske fregatter lenger inne i fjorden fikk straks melding om kontakten, men aven eller annen
grunn reagerte disse for seint.
Les også
- Flygarar såg ubåten i Sognefjorden
To pilotar frå Fjordfly såg ubåt bli eskortert ut fjorden.
Les mer
http://wwvv.bLno/nyheter/lokalt/Sovjetisk-ubaat-slapp-unna-993275.html 19.01.20 l O
Lukk \'inducl
Sovjetisk ubåt slapp unna
Nedgraderte dokumenter avslører tabbe ijakten på sovjetiske ubåter i Sognefjorden for snart 40 år
siden,
Publisert: 3l.des.2009 11:41
Oppdatert: 31.des.2009 17:48
Warszawapakt-landene i øst mot NATO-landene i vest. Militæralliansene sto mot hverandre i en
kald krig der hver bevegelse ble nøye fulgt fra den andre siden.
/
Idenne spente situasjonen dukket et periskop opp av fjorden ved Vangsnes. De nedgraderte
dokumentene bekrefter at det var i alle fall en fremmed ubåt i fjorden.
Bjarne Grimstvedt ledet jakten i 1972. Han hevdet hele sitt livat det ikke var noen ubåt i
Sognefjorden:
Les også
- Det var ingen ubåt i Sognefjorden
- Nei, det var nok ingen ubåt i Sognefjorden i 1972. Men den gangen var det blodig alvor og
nesten krigsliknende tilstander.
Les mer
Storstilt jakt
Avisen Firda skriver i dag hva nedgraderte dokumenter forteller om den intense ubåtjakten for
snart førti år siden.
Inoen hektiske novemberdager i 1972 søkte norske og britiske militære styrker etter fremmede
ubåter iverdens dypeste fjord.
Sonar og synkeminer ble brukt for å tvinge inntrengerne opp til overflaten.
Tabbe-jakt
Den 24. november klokken 03.10 skjedde noe som til nå ikke har vært kjent.
Firda skriver at den norske ubåten «K M Sklinna» fikk kontakt med en ubåt som var på vei ut
fjorden mellom Gulen og Høyanger.
To norske fregatter lenger inne i fjorden fikk straks melding om kontakten, men aven eller annen
grunn reagerte disse for seint.
Les også
- Flygarar såg ubåten i Sognefjorden
To pilotar frå Fjordfly såg ubåt bli eskortert ut fjorden.
Les mer
http://wwvv.bLno/nyheter/lokalt/Sovjetisk-ubaat-slapp-unna-993275.html 19.01.20 l O
Abonner på:
Innlegg (Atom)